Dit lange artikel behandelt de volgende onderwerpen:

• Is het verspreiden van Archive.today (Archive.is en Archive.ph-links) legaal en/of ethisch juist?
• Geschiedenis van rechtszaken met Kazaa, Kranten.com en GeenStijl/Sanoma?
• Google News en de claim van Europese uitgevers
• Gewonnen zaken van Brein en reactie van DPG Media
• Glad ijs van Internet Archiv

Recht op informatie

Els van Veen was een opvallende huisarts in Kampen en een bekende medicus vanwege haar felle oppositie tegen het coronabeleid in 2020 en 2021. Ze twitterde op 22 augustus 2025: “Goed artikel van @Peteraanzee in de Volkskrant "Nederland blijkt al jaren terug in het geheim de omstreden software van Palantir te hebben aangeschaft. Demissionair premier Dick Schoof was hier in 2011 als directeur-generaal van de politie bij betrokken." https://archive.ph/63fYx”

Waarop een volger vraagt: “Leest u de Volkskrant dan nog? Els daarop: “Nee, vandaar ook het artikel zonder slotje. Maar wel hoopvol dat er nog journalisten zijn die, én grondig een onderwerp uitspitten, én dat het dan ook nog in de Volkskrant wordt geplaatst.”

Ze beroept zich, oimpliciet, op ons democratische recht op informatie, in dit geval over een stiekeme operatie van de Nederlandse overheid. Voel me gevleid door de complimenten, maar drie dagen later, op 25 augustus, post ik: “Beste @veen_els, u verspreidt een artikel van mij @volkskrant waar ik heel veel werk aan had met een gejatte kopie. U vraagt zelf via uw site donaties voor uw schrijfwerk. Is dat niet hypocriet?”

Morele discussie

Dat is een typische uiting van de moralist die ik ben. Met een vriend en journalist die zelf met grote regelmaat Archive.is-linkjes verspreidt in zijn berichten, ontspint zich een levendige discussie. We zijn het vrijwel altijd eens, maar nu splitsen de geesten zich. Een weergave tussen ‘Raymond’ en Peter:

Raymond:

1. “Al vanaf het eerste moment dat ik in 1994 begon op internet vind ik dat iets dat gewoon online te vinden is, gelinkt mag worden. Ik doe niets anders dan tegen een lezer zeggen: “Ga daar eens kijken.” Ooit waren er muurkranten, toen was het heel gewoon dat mensen tegen elkaar zeiden: ga eens kijken op de muurkrant, daar staat iets wat jou interesseert. Nu doe ik hetzelfde in de digitale wereld en dan zou dat ineens niet meer mogen?

2. Bovendien, technisch is het mogelijk om te voorkomen dat Archive.is je artikelen steelt. De Tijd en L'Echo bijvoorbeeld doen dat voortreffelijk. Als een bedrijf dat niet doet, moet men niet klagen dat het gebeurt.”

Peter:

“Voor het eerst zijn we het grondig oneens. Je beide argumenten zal ik proberen te weerleggen

1. "Linken mag altijd."

a. Nee, linken naar illegale content mag niet (meer). Daar is jurisprudentie over van het Europese Hof en Nederlandse rechtbanken.

b. Jij linkt niet alleen naar Archive. Je brengt de content over naar de server van Archive. Jij steelt de inhoud, letterlijk. Daarmee verricht jij de handeling om het illegaal te maken en verder niemand.

2. Dat de uitgever het stelen maar moet voorkomen, vind ik geen houdbaar argument: als jij je deur niet op slot doet, is dat geen vrijbrief voor een dief om jouw computer en tv mee te nemen. 

Raymond:

“1a. Meestal is een pagina die ik zoek al door Archive gearchiveerd, dus in zijn etalage gezet. Ik vertel de lezers dat zij er ook naar kunnen kijken. Als Archive illegaal bezig is moet men Archive aanpakken, niet de personen die alleen maar in de etalage kijken. Als een boekhandel een gestolen boek in de etalage legt dan mag ik daar toch ook naar kijken en dan ben ik toch geen heler? Als ik mijn lezers vertel: ga daar eens in die etalage naar dat boek kijken en zij doen dat dan zijn zij heler noch sub-heler. Zij kijken slechts.

1b. Ik breng geen content over. Als Archive een pagina al gearchiveerd heeft dan krijg ik hem gewoon te zien, hij staat al in de etalage van Archive. Als ik zie dat de pagina nog niet in de etalage van Archive staat dan vraag ik Archive of hij nog in de etalage komt. Archive beslist zelf of hij die content in de etalage gaat zetten of niet. 

2. Sites die hun content niet ontoegankelijk maken zetten in wezen hun content zelf in hun eigen etalage, hooguit hangen ze een wit laken voor het raam. Archive.is komt langs, schuift het witte laken voor de etalage opzij, kijkt in de etalage en maakt een foto van de content en vertelt mij waar de foto staat in Archive’s etalage. Ik neem niets weg, ik kijk alleen maar. Dieven stelen iets, ik niet.

Een zijdelings probleem is dat er geen wereldregering is. Wat in land a illegaal is is in land B niet illegaal, er is geen global management, dat is heel onhandig. Politici aller landen verenigt u en ga mondiaal afspraken maken (maar maak eerst die oorlogen nog even af dan).”

Peter:

Dus je erkent dat als jij het artikel in Archive.is zet, je actief meewerkt aan diefstal. Dat is al heel wat. Dat een wereldregering jou niet tegenhoudt – er zijn wel degelijk mondiale overeenkomsten voor auteursrecht - legitimeert de diefstal in Nederland geenszins.

Nu het openbaar linken naar een artikel dat een andere persoon in Archive.is heeft geplaatst. Ik vind dat sprake is van heling. Voor eigen gebruik het geopende artikel lezen, kan ik me voorstellen. Maar openbaar verspreiden vind ik dan nog onjuist.

De gelijkenis met een boek in een etalage vind ik een heel verkeerde vergelijking, en dat laken hoeft niet. Op Archive.is laat je niet enkel de cover met de titel zien, maar de hele inhoud van het boek. Die kun je niet uit de etalage halen. Een veel betere vergelijking: de gewoonte van sommige mensen om tijdschriften te lezen in de winkel. Als dat te gortig wordt, zegt de verkoper er (hopelijk) wat van.

Google News en Kranten.com rechtzaken

Uitgevers van krantentitels kwamen regelmatig in het geweer tegen het linken naar enkel krantenkoppen en soms ook eerste alinea’s. In 2000 kwam het tot een rechtszaak tussen uitgevers en de jonge makers van Kranten.com. Dat was een index-pagina met links naar artikelen. Dat werd ‘deeplinken’ genoemd en de uitgevers wilden dat bezoekers op hun homepage binnenkwamen en niet direct – op grote schaal - bij artikelen konden komen.

Nu begrijpt iedereen dat het een onzinnig argument was. Dus ging deze hoogoplopende zaak terecht verloren voor de uitgevers. Pagina’s van Kranten.com vanaf oktober 1999 staan in het (legale) Internet Archive, maar kranten.com was geen lang leven beschoren. (De site is gedeeltelijk up to date, onderdeel van Online Marketing Group (OMG) in Utrecht, eigendom van Edwin en zoon Daniel Basten.)

De eerste uitgave van Kranten.com in oktober 1999

Uitgevers in veel Europese landen liepen vervolgens lang te hoop tegen Google News, ondanks dat deze dienst zelf geen reclame-inkomsten had, en juist de uitgevers meer bezoekers bracht met de directe links naar nieuwsartikelen. In 2011 won niettemin de Waalse uitgeversclub Copiepresse voor de Hoge Raad in België, en beet Google definitief in het stof.

Google pakte de uitgevers terug en nam hun artikelen niet meer op in de nieuwsindex. Ze keerden met hangende pootjes terug. Uitgevers bleven zeuren om betaling door Google, dat uiteindelijk akkoord ging. Om van het gedoe af te zijn creëerde Google News Showcase, een selectie van artikelen vanachter de betaalmuren van uitgevers die gratis publiekelijk worden aangeboden. In maart begon dit in Nederland met de landelijke en regionale titels van de twee grote uitgevers, DPG Media en Mediahuis. Ze krijgen een (onbekend) bedrag. Google had al een subsidieregeling voor uitgevers teneinde hen gunstig te stemmen. (artikelen uit 2017 en uit 2020 en uit 2024).

Ruildiensten voor muziek en films

Op internet begon de strijd om rechten en linken met de beroemde zaken over de muziekdiensten van Napster en KaZaa, bijgestaan door de jonge Christiaan Alberdingk Thijm. Het ethische argument luidde: waarom de muziekmaatschappijen rijk maken en niet direct de artiesten betalen?

Het tij keerde zoetjesaan, het linken naar illegaal verkregen content werd zelf ook illegaal. Nog in 2007 speelde een zaak om het illegaal distribueren van content met Premiere en Releases4u/Shareconnector.

Sanoma/GeenStijl rechtszaken

 In 2012 verloor GeenStijl van Sanoma, ook in hoger beroep. GeenStijl (Telegraaf Media) had niet mogen linken naar blootplaatjes van Britt Dekker (foto), gekopieerd uit Playboy. In oktober 2011 plaatste GeenStijl een artikel over het uitlekken van de Playboy-foto's met hyperlink. Sanoma verzoekt de Filefactory.com met succes om die foto’s te verwijderen. GeenStijl produceert nog twee berichten met links naar de naaktfoto's elders.

Opvallend is dat Alberdingk Thijm nu niet de uitdagende partij verdedigt maar de gevestigde partij met auteurs. Dat is een lange, dus lucratieve zaak. Immers, Sanoma-GeenStijl komt voor het Europese Hof nadat de Hoge Raad de zaak verwijst. Het Europese Hof  veroordeelt GeenStijl wederom, en stelt:

Het Hof heeft de situaties gegeven waarin een link naar illegale content tóch niet mag:

1. Als de plaatser van de link wist of behoorde te weten dat er naar illegale content wordt gelinkt; of
2. Als met de link beperkingsmaatregelen worden omzeild en daardoor het publiek vergroot wordt.

Belangrijke toevoeging hierbij is dat kennis van de “illegale inhoud” moet worden vermoed als het gaat om een partij met winstoogmerk, zoals GeenStijl. Die wist dondersgoed dat de link verwees naar een inbreuk op auteursrecht.

“De commerciële media worden hierdoor behoorlijk benadeeld ten opzichte van de ‘onwetende’ particulier die zich makkelijker kan verschuilen achter een gebrek aan kennis over de onrechtmatigheid.”

Advocaat Joost Becker legt de details uit op de website van Dirkzwager. Hij tekent aan dat de gewone burger wat meer mag met linken dan een media-exploitant. Bovendien moeten de rechthebbenden in alle omstandigheden de mogelijkheid hebben om dergelijke personen te wijzen op het illegale karakter van de publicatie van hun werk op internet en in rechte tegen hen op te treden wanneer zij weigeren die link te verwijderen.”

Stichting Brein en DPG Media

Dat was een ‘gamechanger’. Ook stichting Brein, optredend namens de Amerikaanse muziek- en filmindustrie won steeds meer zaken over hyperlinken of ter beschikking stellen. Er staat een gelijkluidende uitleg over hyperlinken op Auteursrecht.nl, de website van de rechtenlobby.

Dus om terug te gaan naar het begin: wie op X, of elders een publicatie op Archive.is of .ph een link openbaarmaakt zonde toestemming van de rechthebbende, is in overtreding. Zeker als je zelf het slot laat verwijderen door Archive.is, maar ook als je de link overneemt die een ander heeft laten maken. Wel kan van belang zijn dat degene kan weten dat het kopiëren en/of publiceren van de link bij Archive een schending van auteursrecht is en/of daarop gewezen wordt.

Hyperlinken naar illegale of onrechtmatig toegankelijk gemaakte content (zoals via Archive.is bij paywalls) betekent inbreuk op rechten. Het maakt niet uit dat jij zelf niet de kopie gemaakt hebt — het delen van de link kan ook al onrechtmatig zijn, omdat je het publiek toegang verschaft.

Wat ondernemen uitgevers daartegen. We vroegen het aan de grootste uitgever, DPG Media. Babet Verstappen, directeur Corporate Communicatie: “Archive.is is een doorn in het oog van menig uitgever (en journalist). Sinds de start in 2013 "archiveren" ze het internet. Waarbij ze maling hebben aan paywalls enz. en alle content ofwel scrapen (zonder toestemming) ofwel gebruikers de content laten toevoegen.

Het is niet bekend wie achter archive.is zit. Daarnaast wordt de site gehost vanaf meerdere servers die regelmatig van locatie wijzigen, zodat het heel lastig is iemand aan te schrijven en onder dreiging van nadere maatregelen te dwingen om een pagina te verwijderen.

Dus, ja we proberen hier iets tegen te ondernemen maar ervaring is dat de resultaten gemixt zijn: soms succes, vaak geen of nauwelijks effect. Soms stopt de inbreuk waartegen actie wordt ondernomen, maar gaat vervolgens onder een andere URL verder. Helaas is dit een proces van de lange adem, zodra je er één uit de lucht weet te krijgen die grootschalige inbreuk maakt, poppen er twee of drie nieuwe op die hetzelfde doen.”

Tot zover de ethische discussie, al zijn er meer argumenten: waarom bieden uitgevers nog steeds geen betaling per artikel aan, eventueel met een tegoed? En waarom zijn digitale abonnementen nog zo duur? Op Wall Street Journal en New York Times heb ik een abonnement van 2 euro per maand, of 24 euro per jaar. (Voor het eerste jaar. Dat kun je eenvoudig voor die prijs voortzetten na enige maanden onderbreking.) Maar goed, ook al is de fiets te duur, je mag hem niet jatten.

Officiële Internet Archive dubieus ?

M’n vriend komt met een vondst: het genoemde te betalen Volkskrant-artikel staat ook bij Internet Archive, dat dus auteursrecht schendt. Hoe kan dat? Het Internet Archive oftewel WayBackmachine dat zo veel mogelijk van het web archiveert, bevindt zich op de grens van wat toegestaan is. Want gearchiveerd materiaal is direct toegankelijk. Dat is fantastisch, maar levert problemen op.

Zo loopt er een rechtszaak van muziekmaatschappijen met een schadeclaim van 700 miljoen dollar gericht tegen Internet Archive vanwege het archiveren van muziek van oude 78-toeren platen. Muzikanten zelf verzetten zich tegen deze rechtszaak, maar de maatschappijen lijken principieel sterk te staan.

Zo verloor Internet Archive in september 2024 al een proces om auteursrecht om opgeslagen boeken, zo zet Agata Mrva-Montoya, docent Media and Communications van de University of Sydney uiteen op The Conversation.

We vragen haar: hoe zit dat met de rechten van journalistieke artikelen? Agata benadrukt dat ze geen jurist is, noch onderzoek daarnaar deed, maar stelt: “De Wayback Machine van het Internet Archive legt wel websites van kranten vast, maar dit wordt over het algemeen anders beschouwd dan het gecontroleerd digitaal uitlenen van bijvoorbeeld boeken waardoor ze in de problemen zijn gekomen.”

Internet Archive beroept zich op een ‘fair use’ (eerlijk gebruik) regeling voor Amerikaanse bibliotheken om inmiddels zo’n 950 miljard webpagina’s te archiveren. Archive ziet een recente uitspraak in een rechtszaak tegen een AI-bedrijf voor het gebruik van beschermd materiaal als steun voor de werkwijze.

Toch lijkt dit glad ijs. Het is de vraag of de Amerikaanse auteursrechtenwet DCMA dit werkelijk legitimeert. Daarin staat immers dat je betaalmuren niet mag omzeilen. Bovenal verschilt wetgeving in veel landen. Dankzij een geslaagde lobby van film- en muziekindustrie en krantenuitgevers heeft Europa ongeveer de strengste bescherming van auteursrecht.

Eerste logo van nieuwsdienst Planet Multimedia in 1995

In de praktijk valt het mee, om drie redenen:

• Als websites Internet Archive willen weren, dan kunnen ze technische maatregelen nemen. Ook kunnen exploitanten Internet Archive vragen om hun site niet te archiveren. De aanvragen worden per geval bekeken.
• IA hanteert iets van een ‘notice and take down’ beleid. Je kunt verzoeken om pagina’s weg te halen. Europeanen kunnen zich voor het verwijderen van persoonsgegevens beroepen op de AVG, en met name het daarin opgenomen vergeetrecht. Of IA zich van die verzoeken wat aantrekt, valt te bezien.
• De belangrijkste reden van bestaan is wellicht dat websites zelf het ook prettig vinden dat hun materiaal is gearchiveerd. Regelmatig gaan ze over naar nieuwe systemen waardoor oude websites of delen ervan verloren gaan. Archiveren heeft een maatschappelijk nut. Internet Archive behoort, om het even subjectief te stellen, tot de meest geweldige digitale initiatieven, in de categorie van Wikipedia.