Al 660 docenten in het hoger onderwijs hebben inmiddels de open brief ‘Stop het onkritisch invoeren van AI-technologieën in het hoger onderwijs’ ondertekend. De titel klinkt als een open deur, want in het onderwijs – en alle onderwijs is ‘hoog’ – moet je niets ‘onkritisch’ invoeren.
Maar de argumentatie snijdt meer hout, al is de teneur behalve kritisch louter negatief: de AI-hype dient immers louter de belangen van investeerders en multinationals, die er maar wat op los liegen. AI draagt, zo is teneur van de brief, aan onderwijs totaal niets bij.
Daaraan gekoppeld is de beschuldiging van kapitalistische uitbuiting: “We hebben dit eerder gezien, met tabak, olie, en vele andere schadelijke industrieën die niet onze belangen behartigen en die niet geven om de academische vooruitgang van onze studenten of de integriteit van onze wetenschappelijke processen.”
Gevraagde concrete acties:
Samenvattend beeld van AI-bot Claude (tekst loopt door onder het beeld:
De belangrijkste argumenten op een rij:
Tot slot is er een scherpe veroordeling van het wezen van AI zoals geïntroduceerd door het bedrijfsleven en omarmd door de consultants die er geld mee verdienen:
“Zelfs de term “Artificial Intelligence” (die wetenschappelijk gezien verwijst naar een academisch vakgebied; kunstmatige intelligentie) wordt veel misbruikt, waarbij conceptuele onduidelijkheid wordt ingezet om de belangen van commerciële bedrijven te bevorderen en wetenschappelijke discussies te ondermijnen. Het is onze taak om de term ‘AI’ te demystificeren en te bevragen in ons onderwijs, onderzoek en maatschappelijke betrokkenheid.”
Het initiatief voor de Open Brief ligt bij de Radboud Universiteit in Nijmegen, vanouds bekend als activistisch. Eerste ondertekenaars zijn de wetenschappers Olivia Guest, Iris van Rooij en Marcela Suarez Estrada van Radboud. (Foto’s). Van de Netkwesties-experts behoren Mirko Tobias Schäfer (Utrecht), Francien Dechesne (Leiden) en Jaap-Henk Hoepman (Radboud) tot de eerste ondertekenaars.
Claude (Sonnet 4): gevraagd: Wat vindt u van de bijgaande open brief?
Dit is het antwoord dat ik kreeg op de vraag aan AI:
“De open brief roept inderdaad belangrijke vragen op over AI in het onderwijs. Ik zie zowel terechte zorgen als problematische aspecten in de argumentatie.
Terechte zorgen: De brief benoemt reële risico's die serieus genomen moeten worden. Het punt over "skill atrophy" - het verlies van vaardigheden door overmatig vertrouwen op technologie - is cruciaal. Als studenten te vroeg of te veel leunen op AI-tools, kunnen ze inderdaad missen wat het onderwijs zou moeten bieden: het ontwikkelen van kritisch denken, probleemoplossend vermogen en intellectuele zelfstandigheid.
Ook de waarschuwing tegen commerciële belangen in het onderwijs verdient aandacht. De vergelijking met tabak- en olie-industrie is weliswaar polemisch, maar bevat een kern van waarheid: bedrijven hebben hun eigen agenda's die niet altijd stroken met onderwijsdoelen.
Problematische aspecten: De brief mist echter nuance door AI volledig af te wijzen. Dit doet denken aan historische reacties tegen rekenmachines in de wiskunde of computers in het onderwijs - technologieën die uiteindelijk wel degelijk toegevoegde waarde bleken te hebben wanneer doordacht geïntegreerd.
De zwart-wit benadering negeert dat veel docenten AI inmiddels succesvol inzetten als hulpmiddel voor feedback, het genereren van gevarieerde oefenvragen, of het aanpassen van materiaal aan verschillende leerniveaus. Deze toepassingen vervangen niet het leren, maar kunnen het juist ondersteunen.
Gemiste kansen: De brief erkent niet dat AI ook onderwijsvoordelen kan bieden: gepersonaliseerd leren, toegankelijkheid voor studenten met beperkingen, of ondersteuning bij routinetaken zodat docenten meer tijd hebben voor echte begeleiding en diepgaande discussie.
Betere benadering: In plaats van een algeheel verbod zou het onderwijs richtlijnen moeten ontwikkelen voor verantwoord AI-gebruik. Studenten moeten juist leren wanneer en hoe AI ethisch en effectief te gebruiken - dat is een essentiële 21e-eeuwse vaardigheid. Complete afwijzing bereidt hen niet voor op een wereld waarin AI omnipresent is.
De bezorgdheid van de ondertekenaars is begrijpelijk en hun rol als kritische stem waardevol. Maar een meer gebalanceerde aanpak die kansen en risico's afweegt, zou uiteindelijk effectiever zijn voor studenten en de kwaliteit van het onderwijs.”