Het fetisjkarakter van Facebook

Zij stelt dat Facebook een van de druppels was die tot de revolte leidde, dat informatie zich op allerlei manieren kan verspreiden en dat het toevallig de Facebook groep ‘Wij zijn allemaal Khaled Said’ was die daar een grote rol in speelde. Hieruit trekt zij de conclusie dat het zinvol is om de Egyptische revolutie een Facebook-revolutie te noemen.

Maar de vraag of het zinvol is, is niet zo relevant. Eerder zou men zich moeten afvragen waarom een druppel – en niet eens de druppel – zoveel eer toekomt als typering voor een revolutie die op straat zijn beslag kreeg. Het predikaat Twitter of Facebook ter duiding van een opstand suggereert namelijk veel meer. Men hoeft slechts het woord Twitteropstand te googelen om dat beseffen. Lees dan welke waarde het begrip wordt toegedicht en begrijp dat er meer aan de hand is dan louter een typering die de nadruk wil leggen op de rol van media, zoals van den Boomen ten onrechte veronderstelt.

Wat zich hier laat gelden is namelijk wat Marx 'het fetisjkarakter van de waar' genoemd zou hebben. Men dicht (in dit geval) sociale media een eigen kracht toe die het helemaal niet toekomt. Het is alsof er in het “ding” Facebook of in het “ding” Twitter een geheime waarde schuilt dat omwentelingen veroorzaakt. Precies die perceptie ligt in de begrippen Twitterrevolutie of Facebook-opstand besloten. Het is een waardebeleving die losgezongen raakt van de weerbarstige werkelijkheid.

Of dat zinvol of zinloos is, is hier niet aan de orde. Termen als Twitteropstand of Facebook-revolutie zijn misleidend en creëren bovendien een vals bewustzijn. Een bewustzijn dat van media als Facebook en Twitter bovenmatig veel heil verwacht.

Dat veelvuldig gebruik van sociale media, zoals filosofen en sociologen steeds benadrukken, de realiteitszin negatief kan beïnvloeden, is in dit opzicht veelzeggend. Dat is ook de reden waarom er een (soms fel) maatschappelijke debat over deze kwestie gevoerd wordt, zeker wanneer het over fundamentele zaken als leven en dood gaat.

Terug naar de straat tot slot. Wat aan de volksopstand in Egypte opviel, was het ontbreken van leiderschap. Misschien ligt daarin wel de werkelijke betekenis van een begrip als Twitterrevolutie.

Het was alsof het wereldwijde web zich op straat manifesteerde: een heen en weer golvende massa zonder kop of staart of aanwijsbaar centrum van waaruit de opstand gestuurd werd. En straks, wanneer de rook helemaal opgetrokken is, zal blijken of dat een vloek of een zegen was.

En wie weet dat het woord Twitterrevolutie dan eindelijk de connotatie krijgt die het toekomt, namelijk als “vertwitterde” revolutie.