Steeds meer voorheen als neutraal beschouwde instituten worden de politiek ingetrokken, en vervolgens onderverdeeld in 'voor ons' en 'tegen ons'. Wikipedia leek zo’n ijzersterk neutraal en alom gewaardeerd medium, het beste dat internet voorbracht wellicht, maar kan zich niet aan de politisering onttrekken.

Wikimedia, de organisatie die Wikipedia beheert, is gewend aan intern dispuut dat heftig kan oplopen. Doorgaans gaat het daar open en pragmatisch mee om, zo vertelde de Nederlandse directeur Sandra Rientjes me in september 2024.

Haar opvatting keerde terug in een artikel op Netkwesties van begin 2025, Wikipedia onder vuur van radicaal-rechts, als gevolg van onder meer aanvallen van The Heritage Foundation, Elon Musk, Steve Bannon en meer extremisten uit het kamp-Trump. “Wokepedia” luidt het scheldwoord. 

In augustus 2025 volgde het nieuws van een onderzoek van Republikeinse parlementariërs naar Wikipedia. Ze vinden dat de encyclopedie vooringenomen is over Israël en Gaza en wilden bij  Wikimedia de identiteit van auteurs achterhalen en weten voor welke organisaties ze werkzaam zijn. De termijn waarbinnen Wikimedia moest antwoorden is inmiddels met zeven weken overschreden.

Moslima geweigerd

Ondertussen is binnen Wikimedia Foundation (WMF) onenigheid uitgebroken over de benoeming van nieuwe bestuursleden. Twee voor de raad van toezicht voorgedragen personen worden geweigerd, zo bericht The Wikimedian.

De raad bestaat uit 12 leden: oprichter Jimmy Wales is het enige permanente lid, vijf leden worden door de raad zelf benoemd op grond van expertise, en zes leden worden gekozen via een stemming in de gemeenschap van Wikipedia.

Uit 17 kandidaten kwamen 12 geschikte kandidaten tevoorschijn, waarvan  er zes gekozen zouden worden door de Wikimedia-achterban. Echter, de stemming werd plotseling opgeschort teneinde aanvullende checks op de kandicdaten uit te voeren. Die behelsden “reputatie- financiële, operationele en andere soorten risico's” te beoordelen aan de hand van criteria zoals “het beoordelingsvermogen, het inzicht en de discretie van een kandidaat”.

Er zijn nu nog vier kandidaten over, omdat twee kandidaten alsnog ongeschikt werden bevonden. Dat waren Ravan al-Taie (Ravan) uit Irak en Lane Rasberry (Bluerasberry), Amerikaan van de University of Virginia. De laatste is een bekende auteur die verschillende belangrijke functies vervulde in de Wikimedia-gemeenschap..

Voor al-Taie viel het doek na een artikel in Jerusalem Post met beschuldigingen van antisemitisme, onderteund door een Israëlische wetenschapper en auteur van Wikipedia. Zij zou op sociale media standpunten pro-Hamas hebben ingenomen, onder meer hebben gespeeld met de rode driehoek als het symbool van de organisatie en verkrachtingen door Hamas op 7 oktober 2023 hebben ontkend. Ze zegde snel haar accounts op, maar kwam even later wel met een verdediging van haar standpunt. Ook andere Wikipedianen protesteerden tegen de “haatcampagne” jegens haar, te meer daar de (massale) verkrachting door Hamas-terroristen op 7 oktober 2023 volgens de VN niet kon worden vastgesteld.

De afwijzing van Raspberry was met raadselen omhuld. Hij zou te uitgesproken zijn. In publieke reacties, waaronder een interview met The Wikipedia Signpost – waar hij zelf auteur van is – uit Rasberry zijn verwarring over de beoordeling van het bestuur. De reactie van de gemeenschap was overwegend positief voor hem.

Uiteindelijk kwamen er verklaringen van bestuurslid Victoria Doronina. Rasberry’s pleidooi voor optimale transparantie over het bestuur van Wikimedia en Wikipedia wordt volgens haar als risico gezien: “Als bestuurder kan ik iemand die niet-openbare informatie openbaar wil maken niet steunen, aangezien dit in strijd is met de taken en verantwoordelijkheden van een bestuurder.”

Voor de hand liggender is haar motivatie, ook op ‘persoonlijke titel’ geuit voor het afwijzen van de Irakese moslima Ravan al-Taie: “Toekomstige kandidaten moeten voorzichtiger zijn met wat ze op sociale media plaatsen, aangezien sommige berichten aanzienlijke risico's vormen voor de reputatie van de WMF.”

Heftiger interne strijd

Zowel deze interne strubbelingen als externe kritiek komen voort uit kritiek van rechts dat Wikipedia te links ('liberal' in VS) zou zijn. Aan de andere kant is er kritiek dat veel mannen, vooral van oudere leeftijd, de encyclopedie schreven. Laura Hendricx, uitgesproken feminist, betwist in Nederland de neutraliteit van Wikipedia wegens ‘gebrekkige inclusie’. De selectie van onderwerpen, de inhoud en woordkeuze zijn volgens Hendricx bepaald vanuit de eenzijdige identiteit van de schrijvers.

Veruit de meeste Wikipedianen zijn inderdaad man, zo blijkt uit een enquête uit 2022 onder de 1.500 actieve Nederlandse bewerkers. 85 procent is man, 10 procent vrouw, anderen maken hun sekse niet bekend. Opmerkelijk is echter het relatief grote aantal bewerkers met een lhbti+-identiteit; 12 procent van de Wikipedianen rekent zichzelf tot de lhbti+-gemeenschap, wat meer is dan de circa 7 procent van de Nederlandse bevolking.

Meer rechtse kritiek op de aard en benadering van Wikipedia komt van medeoprichter Larry Sanger. In oktober 2025 zei hij in een vraaggesprek dat Wikipedia te “liberal” is, dus neutraler moet worden. Bovenal moet er meer transparantie komen over schrijvers en bronnen, en een minder ‘liberal’ bestuur.

Wat hem betreft gaat bijvoorbeeld de lijst met beveiligde lemma’s (hier de Nederlandse) op de schop, moeten er van onderwerpen verschillende concurrerende artikelen komen op Wikipedia. Ook laakt hij de waardering van bronnen: het rechtse Fox News beschouwt Wikipedia als “onbetrouwbaar” het linkse MSNBC als “betrouwbaar”. Sanger trekt zelf de betrouwbaarheid van New York Times in twijfel.

Musk met Grokipedia

De kritiek van Sanger komt precies op het moment dat Elon Musk met xAI versie 0.1 van zijn concurrent Grokipedia komt. Deze claimt al 900.000 artikelen. Je kunt ze echter enkel treffen via een zoekvenster. Zoek bijvoorbeeld op Mark Rutte en het resultaat is zo beroerd dat je Grokipedia direct verlaat. In weerwil van wat Elon Musk aankondigde als “een enorme verbetering” is dit niet zo. De definitieve versie wordt volgens Musk “beter dan Wikipedia”. 

Wat hij daarmee bedoelt blijkt uit lemma's zoals Woke. Natuurlijk is dit eenvoudig te controleren met alleen al de wiki over Musk zelf, met verwijzingen dat hij “polariserend figuur” is vanwege zijn “onwetenschappelijke en misleidende opmerkingen” en zijn “complottheorieën en bevestigde antisemitische, racistische en transfobe ideeën”. Volgens Grokipedia heeft Musk het maatschappelijk debat over verschillende onderwerpen “beïnvloed” en leidde dat tot kritiek van de “traditionele media die linkse vooroordelen vertonen in hun verslaggeving”. De voetnoot daarbij verwijst naar de Forbes-lijst van miljardairs. Interessant is Elon Musk (disambiguation) op Grokipedia.

Het aardige van deze splitsing van waarheden is wellicht dat het platform X, eigendom van Musk, door Donald Trump niet betrouwbaar genoeg wordt geacht en hij er wel weer op los liegt maar liever publiceert via TruthSocial.

Het werkelijke probleem van dit alles is het verder polariseren in verschillende waarheden. De aanval daarop past in het beeld dat wetenschap “ook maar een mening” is. Musk beticht Wikipedia ervan dat het “wordt gecontroleerd door extreemlinkse activisten” en stelt dat Grokipedia “de waarheid, de hele waarheid en enkel en alleen de waarheid” zal brengen.

Bij Grokipedia ontbreekt een wetenschappelijk mechanisme van elkaar corrigerende, kundige schrijvers zoals op Wikipedia. Echter, de interne kritiek en strubbelingen tonen aan dat Wikipedia geen waardevrije encyclopedie is maar onder menselijke eigenschappen en invalshoeken tot stand komt.

*) Beelden:

Jimmy Wales van Founderoo

Ravan al-Taie, own work, CC-BY-4.0

Lane Rasberry, UVA School of Data Science, CC-BY-4.0