In deze drie (rechts)zaken draait het steeds om imago: dat van Rob de Wijk als betrouwbare buitenlandexpert, van het gedrag dat Wim Hof tentoonspreidt als gezondheidsgoeroe en van Soumaya Sahla als politiek adviseur.

Rob de Wijk en Mandela

Emeritus hoog­leraar internationale betrekkingen aan de Universiteit Leiden en boegbeeld van HCSS De Wijk spande een zaak aan bij de Raad voor de Journalistiek. In een kritisch, onderbouwd artikel in oktober 2023 had politiek verslaggever Frank Hendrickx uitingen van De Wijk in twijfel getrokken, zoals over zijn kennis van Osama Bin Ladens schuilplaats, dat hij drie dagen naast Nelson Mandela zat en ooit bijna ontvoerd werd door de Taliban. Belangrijke bronnen spreken zijn beweringen tegen en De Wijk mocht in uitgebreid wederhoor zijn stellingen volhouden. Wat resteerde was het beeld van Van Wijk als mythomaan, iemand die in z’n eigen sprookjes gelooft.

Dat wordt bevestigd door de Uitspraak Raad voor de Journalistiek op 24 juni 2025, waarmee De Wijk verliest: “Hendrickx heeft binnen de mogelijkheden die hij had, de vereiste inspanningen verricht om de feiten te kunnen verifiëren. Niet is gebleken dat hij daarbij niet-integer heeft gehandeld… De conclusie van de Volkskrant dat het verhaal van klager ‘vol ongerijmdheden’ zit, wordt voldoende ondersteund door de informatie in het artikel.”

Daaraan wordt toegevoegd: “Bovendien zal klager zich – gezien zijn positie en deelname aan publieke discussies over dit onderwerp – een ruimere mate van kritische en polemische benadering van zijn bijdragen en stellingen moeten laten welgevallen.” Daarmee impliceert de Raad dat de feiten er in een journalistiek verhaal minder toe doen omdat De Wijk als BN’er deelneemt aan publiek debat. Het tegendeel speelt echter evenzeer: De Wijk is zo afhankelijk van zijn geloofwaardigheid als expert dat extra zorgvuldigheid noodzakelijk is bij beschuldigingen.

IJselijk geweld

Gezondheidsgoeroe Wim Hof verliest zijn rechtszaak tegen de Volkskrant, zo bericht de krant zelf en ook zusterpublicaties Nu.nl en RTL.nl, beide op grond van een ANP-bericht. Hof en zijn vier oudste kinderen hadden de krant aangeklaagd vanwege een artikel in september 2024, met als kop: “De buitenwereld kent Wim Hof als de excentrieke Iceman. Zijn gezin ging gebukt onder huiselijk geweld.”

Auteurs Anneke Stoffelen en Robert van de Griend baseerden voor de beschuldiging van huiselijk geweld in zijn voormalige huwelijk op een aangifte, een veroordeling, huisverbod plus gesprekken met de ex-vrouw en hun kinderen.

Vier kinderen uit een eerder huwelijk van Wim Hof, zoons en dochters die in zijn bedrijf werken, betichtten de Volkskrant van leugens en een eenzijdige publicatie. Bronnen zouden niet deugen, met name broer Rob Hof, met wie de Iceman in onmin leeft en die de aangifte deed bij het OM in Utrecht.

Nadat de Hofs de rechtszaak begonnen kwam de Volkskrant met belangrijke aanvullende informatie over de broer: “Uit mails die vanwege de rechtszaak deze week zijn overgelegd aan de Volkskrant, blijkt dat Rob 10.000 euro eiste (later ging dat bedrag omhoog), anders zou Rob zorgen voor ‘slechte PR’ en ‘een bom’: ‘Wim, we hebben sappig materiaal en laten geen spaan van je heel.’” Dat had uiteraard in het oorspronkelijke artikel moeten staan, want chantage zet de geloofwaardigheid van de aangifte op het spel.

‘Interview’ door advocaat

Het vijftal werd voor de rechtbank bijgestaan door Otto Volgenant van Boekx advocaten, de Volkskrant door Jens van den Brink van Kennedy van der Laan. Volgenant koos in zijn pleidooi niet voor de directe verdediging, maar voor de vorm van een ‘vraaggesprek’ met zijn cliënt, met onder meer:

U zou uw ex-vrouw [eerste huwelijkspartner] soms hebben geslagen. Klopt dat? Zo ja, waarom deed u dat en hoe kijkt u daarop terug?

“Nee dit klopt absoluut niet. Deze vraag slaat al helemaal nergens op. Dit toont alleen maar aan hoe idioot ver zij willen gaan. Absurd.”

U zou uw ex-vrouw [eerste huwelijkspartner] soms in een kast hebben opgesloten. Klopt dat? Zo ja, waarom deed u dat en hoe kijkt u daarop terug?

“Natuurlijk niet. Totaal absurd. Kijk goed hoever men hiermee probeert te gaan.”

“Uw ex-vrouw [eerste huwelijkspartner] heeft zelfmoord gepleegd. Denkt u dat uw gedrag naar haar daar een rol bij heeft gespeeld?

“Absurd. De absurdheid van deze vragen toont de uitlokkende intentie van een bijzonder laag allooi, riooljournalistiek.”

Geloofwaardig of niet?

De eisen luidden rectificatie en verwijdering van het artikel uit het archief. De rechtbank Amsterdam oordeelt op 16 juli 2025 in het nadeel van Wim Hof: de Volkskrant heeft zich voldoende gebaseerd op meningen en verklaringen die “de mogelijke onjuistheid” van de aangifte van de chanterende broer weerspreken. Publicatie van deze maatschappelijke misstand weegt zwaarder dan het beroep van Hof en de vier kinderen op bescherming van hun persoonlijke levenssfeer. Publicatie van de bewuste alinea is rechtmatig. Ook hier weer geldt dat er voldoende wederhoor is met vermeldingen van de ontkenning van de vier oudere kinderen over een gewelddadige vader, en dat Wim Hof en broer in onmin leven.

Dan volgt in de verslaggeving commentaar van Annieke Kranenberg, adjunct-hoofdredacteur van de Volkskrant, over deze uitspraak: “van groot maatschappelijk en journalistiek belang, omdat huiselijk geweld zich vaak in stilte afspeelt, en lastig te bewijzen valt. Ook voor journalisten is het ingewikkeld dit vrijwel onzichtbare probleem met concrete verhalen te belichten. De rechter zegt dat onze krant het recht heeft om als boodschapper deze beschuldigingen te publiceren, ook al gaat het om voorvallen van lang geleden. Dat stemt tot tevredenheid.”

Net als bij de toevoeging van de Raad voor de Journalistiek over de polemische en kritische benadering van De Wijk is dit een commentaar dat voorbij de pure vraag gaat: vinden beschuldigingen afdoende grond in de feiten? Net als bij geval-De Wijk lijkt/is dat bij Hof het geval ondanks het twijfelachtige geloofwaardigheid van broerlief.

Misbruik van Bolkestein?

In de derde smaadzaak beschuldigt Soumaya Sahla ex-Tweede Kamerlid Martijn Bolkestein van onjuiste beschuldigingen. Sahla heeft volgens de neef van wijlen VVD-leider Frits Bolkestein deze tussen 2018 en 2021 85.000 euro “ontfutseld”. Dat heeft de suggestie van slinks handelen, of concreter: misbruik gemaakt van zijn dementie. Volgens Sahla, bijgestaan door advocaat Noor Dings, was het louter welgemeende, bewuste hulp van Bolkestein, ook vanwege haar beoogde VVD-carrière na een eerdere veroordeling. Aanleiding voor de zaak is een artikel van Ton F. van Dijk in HP/De Tijd van oktober 2023:

“De familieleden schrikken van zijn bevindingen. Het gaat volgens de familie om ongeveer 85.000 euro aan bancaire betalingen en zo’n 20.000 euro aan contante geldopnames in een periode van ‘nog geen drie jaar’. Tevens de periode waarin de voormalige VVD-leider kampt met ernstige gezondheidsproblemen.

“Toen bleek dus dat zij hem in drie jaar tijd 85 duizend euro had ontfutseld,” zo bevestigt Martijn Bolkestein, die benadrukt dat de familie dit vooral ‘schrijnend’ vindt omdat Frits Bolkestein zich juist voor Soumaya Sahla heeft ingezet om haar een ‘tweede kans’ te geven, zo verklaart Martijn Bolkestein.” Het geld betrof onder meer leef- en studiegeld tijdens een beoogd promotietraject bij Andreas Kinneging in Leiden.

Sahla wordt bijgestaan door advocaat Noor Dings, ook van Boekx, die optreedt namens stichting Famula Boni als belangenbehartiger van de intellectuele erfenis van Frits Bolkestein. Martijn Bolkestein wordt bijgestaan door advocaat Jacqueline Schaap. Sahla eist rectificatie, plus een schadevergoeding van 20.000 euro van Martijn Bolkestein omdat ze zegt nergens meer aan het werk te kunnen komen.

Verslaggever Michael Persson van de Volkskrant over zijn kern van de rechtszaak: “Getuige à décharge is de Dikke Van Dale. Stilletjes of op listige wijze ontnemen, afhandig maken. Aftroggelen. Maar wat betékent dat? Beide partijen halen het woordenboek erbij, omdat ze denken dat het in hun voordeel pleit. En om die multi-interpretabele kern zit een hele shakespeareaanse brij van belangen en relaties, al dan niet gefnuikt, van hebzucht en afgunst, van vrienden die tegenstanders worden, van ziekte en dood, en van de rol van de journalistiek en de vrijheid van meningsuiting.”

Van Dijk, schrijft zelf over de rechtszaak op HPdeTijd.nl, met als kern de aanwijzingen dat Frits Bolkestein verward en dement was toen Sahla van zijn bankrekening leefde.

Over vijf weken volgt de uitspraak.

Rectificatie na fittie

Persson publiceerde in de Volkskrant voorafgaande aan de rechtszaak een reconstructie van de kwestie-Sahla aan de hand van het artikel van Van Dijk. Hij gaat vooral in op het rekruteren door Sahla van kandidaten voor een eventueel zakenkabinet, dat al of niet namens partij BBB zou zijn gedaan. Waar bij Van Dijk/HP het accent ligt op discutabel handelen van Soumaya Sahla, benadrukt Persson/Volkskrant laakbare behandeling van Sahla door VVD die haar zonder wederhoor als lid royeerde, en van de BBB met een melding bij de NCTV. Heeft ze al dan niet namens de BBB potentiële bewindslieden Gijs Tuinman en Esther van Fenema benaderd?

Sahla klaagt in dit geval niet het medium en/of de journalist aan, noch heeft ze een klacht ingediend bij de Raad voor de Journalistiek. Ze impliceert daarmee de juistheid van het artikel van Van Dijk. Op Twitter uiten zich afgelopen dagen zowel Ton F. van Dijk als Michael Persson over deze kwestie, mede als gevolg van een analyse van Dieuwertje Kuijpers. De discussie gaat inhoudelijk vooral over tussenpersonen in het contact tussen BBB en Sahla. Wie dat boeiend vindt, kan het op de links teruglezen.

Onderliggend speelt de kernvraag, in mijn woorden: is de eertijds voor terrorisme veroordeelde Sahla nu een BBB (Beste Brave Burger) of nog altijd een verdacht opererend sujet? Dat laatste krijgt de nadruk bij Ton van Dijk. Persson echter: “Zo wordt Sahla, ondanks of juist vanwege haar grote Haagse netwerk, voor de buitenwacht telkens neergezet als de eenling die op eigen houtje opereert. Als ‘terrorist’, als ‘spion’, als ‘ontfutselaar’. Hoe dan ook verdacht.”

Met beide scribenten in de zaak had ik nader contact en wat discussie op Twitter. Beiden zeggen me: “Ik sta nog voor 100 procent achter m’n artikel.” Ik zocht de nuance en dan dreigt er een “ze hebben beiden gelijk”, oftewel bothsidesism. Immers, je kunt concluderen dat opportunisme de rode draad is bij vrijwel iedereen van deze kwestie, van Sahla en (andere) politici, tussenpersonen en de bekende wetenschapper. Echter, Van Dijk deed lang, grondiger en nauwgezet onderzoek en dat weegt voor mij zwaarder dan het Volkskrant-artikel.

Wel erkent hij tegenover Persson dat hij in 2023 niet alle details kende. Persson komt met nuttige aanvullende informatie, maar vooral een andere, eenzijdiger invalshoek met Sahla als slachtoffer. Oorspronkelijk stond hier dat Van Dijk, op grond van de bevindingen van Persson, “fouten” maakte. Zowel qua inhoud als teneur is het onderzoek Van Ton F. van Dijk juist. Met excuses aan hem.

( Maar ik heb nog onbeantwoorde vragen, zoals over de liefde van Bolkestein voor - het talent van- Sahla, haar relatie met verschillende personen zoals ondernemer Roy de Ruiter en over de rol van de Universiteit Leiden en Andreas Kinneging inzake Sahla’s studieresultaten en kwaliteiten.)

*) Beeld: Enahm Hof