(Op 8 mei 2024 is dit artikel aangepast met topevoeging van de rechtszaken.)

Eind 2023 benoemde de Europese Commissie het trio pornosites tot Very Large Online Platforms (VLOPs) voor de DSA, omdat ze maandelijks tenminste 45 miljoen bezoekers uit de Europese Unie trekken, 10 procent van de totale bevolking. Meer pornosites zullen waarschijnlijk volgen. VLOPs hebben veel extra plichten.

De vaststelling van die aantallen bezoekers van de pornosites was niet eenvoudig. NRC schreef recent dat de Europese Commissie met een Age Verification Taskforce onconventionele, methoden toepast om bezoekersaantallen te bepalen. “Ze gaven hun gebruikersaantallen niet. Wij moesten dus iets ontwikkelen om daar toch achter te komen”, geeft EU-ambtenaar Renate Nikolay toe.

De methode blijft geheim, maar voor de bepaling heeft het Joint Research Centre van de EU samengewerkt met Stop Data Porn, een club van Italiaanse academici die de pijlen richt op Pornhubs moederbedrijf Aylo. Dat zou de AVG overtreden met verzameling van te veel gevoelige persoonsgegevens over seksuele voorkeuren. Ik kom daar apart op terug.

Rechtszaken

Pornhub en Stripchat houden het op maandelijks op gemiddeld 32 miljoen bezoekers uit EU-landen en gaan tegen het besluit inzake de benoeming tot “Erg Groot Platform” in beroep bij het Europees Hof van Justitie in Luxemburg. Het Tsjechische Xvideos vecht niet aan dat de grens van 45 miljoen wordt overschreden, want bevestigt over een halfjaar gemiddeld 85 miljoen bezoekers per maand te trekken.

Xvideos wil echter, net als Pornhub en Stripchat de volgens de DSA verplichte transparantie, zoals over adverteerders en algoritmes, aanvechten. De Europese rechtszaken worden aangespannen door de moederbedrijven:

• Technius Ltd. op Cyprus (Stripchat)
• Aylo Freesites op Cyprus (Pornhub)
• WebGroup Czech Republic in Praag (Xvideos)

De zaken zijn aangespannen bij het Gerecht van de EU, waar partijen vinden dat een Europees besluit hun rechten schendt. De zaak kan daarna nog naar het Hof van Justitie. Dat kan lang duren. De drie zaken hebben geen opschortende werking. Maar bij twee van de drie speelt ook een kort geding om opschorting te vragen in afwachting van de uitspraak in de zaak. De drie sites bieden momenteel geen valide leeftijdsverificatie en zijn in overtreding.

Alessandro Polidoro, advocaat van Stop Data Porn, noemt tegen Euractiv de gang naar de Europese rechter door de pornosites “schandalig en duidelijk een poging om de handhaving van de DSA te vertragen”. Om er een morele veroordeling aan toe te voegen dat “hun winsten en roekeloze bedrijfsmodellen belangrijker voor hen zijn dan de veiligheid van mensen.”

Eerder al heeft de Franse Conseil d’Etat voor zaken met leeftijdsverificatie van grote pornosites vragen gesteld aan het Europese Hof inzake het een besluit van de ARCOM (de Franse regelgevende instantie voor de audiovisuele sector) om overtuigende leeftijdsverificatie in te voeren om toegang van minderjarigen te voorkomen. De vragen zijn in maart 2024 gesteld aan het Europese Hof van Justitie.

Privacy versus kinderbescherming

Frankrijk loopt dus voorop in de strijd om kinderen te beschermen tegen blootstelling aan online porno. Echter, dat betekent ook dat de Fransen als eerste aanlopen tegen de tegenstelling tussen beveiliging en privacy. Immers, bezoekers die porno komen kijken willen liever geen persoonsgegevens afstaan. De AVG beschermt hen.

De Franse waakhond voor privacy en online uitingen, CNIL, heeft in september 2022 een gedetailleerde analyse gepubliceerd van methoden voor leeftijdsverificatie en -waarborging. De conclusie was dat geen enkele methode voldoet aan drie belangrijke voorwaarden:
1. voldoende betrouwbare verificatie;
2. volledige dekking van de bevolking;
3. bescherming van privacy en veiligheid van individuen

Er is echter wel een oplossing volgens de CNIL: verificatie via vertrouwde – gecertificeerde derde partijen die van de pornosites leeftijdsbewijzen leveren zonder verdere persoonsgegevens over te dragen die de identiteit prijsgeven. “Daarmee kunnen we mogelijk maken om te voldoen aan de vereisten van de AVG voor data minimalisatie, privacy en beveiliging.”

De Nederlandse app Yivi, ontwikkeld door onder anderen Bart Jacobs van Radboud Universiteit en gesteund door de stichting SIDN, voorziet in die mogelijkheid. Gebruikers van Yivi kunnen hun persoonsbewijs downloaden, waarna de app bij het inloggen op een site louter de leeftijd kan doorgeven. Echter, dat kan in Nederland, maar niet in dnere landen.

De Europese Commissie houdt momenteel vier grote testen voor het Europese digitale paspoort, eID, om tot uniforme Europese oplossingen te komen. Die zijn dan wettelijk verplicht om het downloaden van persoonsbewijzen (eventueel het rijbewijs) in alle Europese lidstaten te faciliteren. Yivi is een van de deelnemers aan die testen.

Jacobs: “Voor Nederlandse pornosites is Yivi zeker wel een optie voor leeftijdsverificatie. Als zij nu al met Yivi aan de slag gaan is straks overschakelen of uitbreiden naar andere eID-wallets een kleinigheid, zeker als je de verificatie via een broker doet.”

Wettelijke plicht

De DSA bevat (art. 28) de plicht om “passende en evenredige maatregelen [te nemen] om een hoog niveau van privacy, veiligheid en bescherming van minderjarigen binnen hun dienst te waarborgen”.

Dus Europa voert een wettelijke plicht in voor leeftijdsverificatie zonder dat ze daar met de technische testen afdoende voor gereed is. Echter, de grote platforms zijn zelf verantwoordelijk voor een methode. Ze kunnen bijvoorbeeld kiezen voor:

• het uploaden van een foto-ID document;
• leeftijdsschatting met een foto van het scherm;
• bevestiging van het telefoonbedrijf dat beschikt over geboortedata
• via creditcardgegevens; minderjarigens hebben die niet
• via digitale diensten die (louter) de geverifieerde leeftijd doorgeven zoals Yivi.

De pornosites voldoen momenteel niet aan de wettelijke vereiste voor waterdicht leeftijdsverificatie (zie de afbeeldingen, klikken dat je 18 jaar bent volstaat nog steeds). Op onze vraag naar handhaving in Brussel kwam nog geen antwoord.

Overigens, volgens Xvideos komt 40 procent van har bezoek via de ‘incognito’ optie van browsers, en/of met browser Tor. Deze personen willen hun identiteit dus hoe dan ook verbergen en zullen weinig genegen zijn om persoonsgegevens over te dragen, behalve dat ze volwassen zijn (als ze dat zijn.)

Britse zorgen met eigen wet

Engeland heeft een eigen voorstel die alle pornosites verplicht om controles uit te voeren op de leeftijd van minimaal 18 jaar: de Online Safety Act 2023 die het internetgebruik veiliger moet maken. Het is een uitvoerig voorstel dat door toezichthouder Ofcom wordt gehandhaafd. Het behelst alle ‘mogelijk schadelijke uitingen’ op internet, waaronder geweld, stimulering van eetstoornissen en zelfmoord en zelfs dierengevechten.

Gebruikers zelf hun leeftijd laten aangeven zoals momenteel gebruikelijk, volstaat niet. Bedrijven die de wet niet naleven kunnen boetes krijgen tot 18 miljoen pond of 10 procent van hun wereldwijde jaaromzet. De nieuwe richtlijnen zullen naar verwachting pas in 2025 van kracht worden.

Eén op de 10 kinderen heeft al pornografie bekeken tegen de tijd dat ze negen jaar oud zijn, zo bleek uit onderzoek gepubliceerd door de ‘kindercommissaris’ voor Engeland. Dat aandeel moet rap omlaag volgens de Britse politici.

De Open Rights Group (ORG), het equivalent van Bits of Freedom in Nederland, spreekt de vrees uit dat de leeftijdscontrole het risico inhoudt dat persoonsgegevens in verkeerde handen zullen vallen en gedeeld of verkocht kunnen worden. Chantage, fraude, beschadiging van relaties en het openbaar maken van seksuele voorkeuren van kwetsbare personen zullen het kwaad verergeren:

“De wet zal leiden tot een enorme verschuiving in de beschikbaarheid van informatie online en een ernstige bedreiging vormen voor de privacy van Britse internetgebruikers. Het zal voor alle gebruikers veel moeilijker worden om privé en anoniem toegang te krijgen tot inhoud en veel van de populairste websites en platforms zullen aansprakelijk worden gesteld als ze inhoud niet blokkeren of zwaar filteren voor iedereen die zijn of haar leeftijd niet verifieert.”

*) Grote folto van aras Chernus on Unsplash; beelden in de tekst van de redactie