Roger Craver (foto) ontmoette Hans Nyks in 1987 tijdens zijn jaren in Amerika. Nyks kocht voor het Nederlandse uitgeefconcern VNU in de VS marketingbedrijven en Craver kruiste zijn pad.

‘Hans gaf me advies hoe ik m’n bedrijf The Hotline, een politieke informatiedienst die als eerste in z’n soort in Amerika online was, moest structureren. Daarop werden we vrienden.’

Craver was decennialang een vermaard marketeer die in Amerika bekendheid kreeg met campagnes voor de Democraten, linkse groeperingen en organisaties als Amnesty en Greenpeace.

Craver interviewde ik op 29 december 2013. Vier jaar daarvoor brak hij met Nyks en staat sindsdien met hem - hoe kan het ook anders - voor de rechter.

Van vriendschap naar vijandschap

‘Toen hij in 1995 terug was in Nederland belde Hans me. Hij had een marketingbedrijf op het oog uit een faillissement en vond dat we het moesten overnemen.’

Dat was de geboorte van Deus Ex Machina BV oftewel DEM in Haarlem. ‘De Nederlandse telecommarkt werd geliberaliseerd wat grote kansen bood. We stapten ook in de fondsenwerving, gingen verzekeringen aanbieden en stichtten Pretium, een koopdienst. Hans Nyks leidde de telecom- en financiële bedrijven, ik de fondsenwerving onder de vlag van Delphi Communications.’

Het is opvallend dat een succesvol zakenman met de staat van dienst van Craver in Nederland ging pionieren. ‘Dat was puur op grond van de vriendschap met Hans, want ik had m’n carrière in de Verenigde Staten en was er druk met heel veel andere dingen.’

Vanwege die vriendschap en zijn beperktere bemoeienis nam Craver genoegen met een aandeel van 20 procent in DEM. Nyks had 80 procent. Zakelijk beschouwd niet slim. Want toen in 2009 de breuk volgde, was Craver naar eigen zeggen overgeleverd aan Nyks als meerderheidsaandeelhouder.

‘Je hebt geen toegang tot de bedrijfsinformatie. Er wordt niet meer naar je geluisterd, je mening doet er niet meer toe. Laten we onszelf niet voor de gek houden, de leiding berust maar bij één persoon: Hans Nyks. Hij neemt alle besluiten. Dat is de bron van alles, het hele probleem.’

Dat leidde tot rechtszaken waarin Craver financiële informatie opeiste over de bedrijven en de afwikkeling van zaken. Ook wilde hij zijn deel van de opbrengsten innen. Echter, Nyks staakte de activiteiten van het bedrijf Delphi in 2011 en bracht andere bedrijven over in nieuwe eigendomsverhoudingen.

Vader en zoon Nyks

De ‘tragedie’ van de breuk is vooral persoonlijk, vindt Craver. Zo bleef hij ook een kennis van de familie na de – niet officieel voltrokken – scheiding tussen Hans Nyks en zijn Amerikaanse vrouw Maximillian Corun en had bijvoorbeeld naar eigen zeggen nog contact met zoon Kelly Nyks, ook nog toen ik hem interviewde.

Craver doneerde ook geld voor de films van Kelly Nyks: ‘Hans Nyks & Roger Craver’ staan als ‘co-producers’ vermeld van de bekendste documentairefilm van Kelly Nyks ‘Split: A Divided America’.

‘Ik denk dat hij nogal vervreemd is van zijn vader. Jarenlang spraken ze niet met elkaar. Ik hielp hen weer bij elkaar komen, een jaar of wat geleden. Recent vertelde Kelly me dat ze weer niet met elkaar spreken. Ik blijf met hem in contact, want het is een jonge man die wat begeleiding kan gebruiken.’ (‘Recent’ was dus eind 2013)

Dubbelzinnige verhouding

Craver toont zich in het vraaggesprek via Skype de vriendelijkheid zelve, beheerst en behulpzaam. ‘De vriendschap met Hans Nyks begrepen maar weinig mensen. Maar het waren juist onze tegengestelde karakters. Die werkten als magnetische velden.’

Gevraagd naar een beschrijving van het karakter van Nyks is Craver uiteraard tweeslachtig, Enerzijds het ‘wonderkind’ waarmee het geweldig sparren was: ‘Veel kwaliteiten en veel succes’.

Anderzijds de harde kanten: ‘Er zit iets van strijdlust in het DNA van Hans, die veel ellende veroorzaakt.’ Maar wat is nu de belangrijkste oorzaak van zijn gedrag?

Craver: ‘Ik denk dat het narcisme is. Hij heeft absoluut die kenmerken Hij kan heel charmant zijn maar ook volstrekt niet empathisch tegenover andere mensen.’

Spanningen op de werkvloer

Craver kwam steeds liever naar Nederland. Rond de eeuwwisseling kocht hij een woning in de Kerkstraat in Amsterdam en bleef steeds langere perioden in Nederland dan de oorspronkelijk afgesproken twee weken: ‘Eerst zes, toen acht, daarna tien weken achtereen. Zo tegen het einde van m’n tijd bij Delphi spendeerde ik zo ongeveer de helft van m’n werktijd aan het bedrijf.’

Tot hij in 2008 groeiende problemen en onmin binnen Delphi en de andere bedrijven waarnam: ‘Er was veel verloop. In sommige gevallen probeerde ik iets van een brandgang te vormen, een schokbreker om de confrontaties met personeel op te vangen. Maar er waren slechts beperkte mogelijkheden om wat te doen gezien mijn beperkte zeggenschap.’

Die gang van zaken veroorzaakte in zijn laatste jaar bij Delphi meer en meer weerzin: ‘Het werd steeds moeilijker voor mij om de lijn te bepalen. De atmosfeer was steeds meer gevuld met boosheid en geschreeuw. Niet eens zo zeer tussen Hans Nyks en mij; meer de sfeer in het algemeen binnen het bedrijf. Die verslechterde heel snel. Dat was afschuwelijk en maakte me fysiek onwel.’

Craver drukt me op het hart om voorzichtig met het interview te zijn teneinde de mogelijk juridische schade voor hem en mij zo veel mogelijk te beperken. Niettemin staat hij achter publicatie: ‘Maar het verhaal moet wel verteld worden. Deels is het een zakelijk verhaal, maar het is vooral een persoonlijk verhaal.’

Breuk definitief

Een vriendschap van twintig jaar kan een stootje hebben. Er is altijd nog zoiets als overleg, uitpraten, bemiddeling. Hoe kon die vriendschap dan ineens omslaan in vijandigheid?

Craver: ‘Ik kon het niet langer tolereren. Er werd niet meer geluisterd, er was geen discussie meer en hij was onredelijk. Vriendschappen zijn tweerichtingsverkeer en als het een eenrichtingsverkeer wordt, dan komen ze principieel tot een einde.’

Begin maart 2010 schreef Craver een mail aan Nyks waarin hij aankondigde slechts als aandeelhouder in DEM te willen doorgaan en zijn bevoegdheden te zullen overdragen aan Nyks:

‘Ik weet dat ik eerlijk en gelijk behandeld zal worden in zaken aangaande mijn positie als aandeelhouder’, schreef Craver. De wens als vader van de gedachte.

Uitroken en verzet

Sedertdien was het over en uit met de vriendschap en de zakelijke samenwerking. Maar Craver bezat nog wel 20 procent van de aandelen in de bedrijven van Deus Ex Machina BV, waaronder Delphi en Pretium Telecom.

In augustus 2010 stuurde Hans Nyks een mail aan Craver: ‘Met hulp van Allen & Overy en Ernst & Young heb ik een herstructurering van DEM afgerond. Kom alsjeblieft naar Holland om deze zaak af te handelen.’

Craver vraagt Nyks om de plannen met DEM op te sturen, maar Nyks dringt er op aan dat hij naar Nederland komt. Craver wil echter eerst de stukken zien. Zo gaat dat per mail enkele weken door. De toon is zakelijk, kortaf.

Craver neemt advocaten in de arm en vertrouwt op zaakwaarnemers zoals Frits Strietman, een kennis uit de fondsenwerving. Nyks schrijft een aandeelhoudersvergadering uit en stuurt daarvoor stukken. Craver laat weten dat de herstructurering van DEM hem ernstig zal benadelen en dreigt met een procedure bij de Ondernemingskamer als Nyks dit doorzet en geen volledig open kaart speelt.

Uitstel volgt. Maar eind maart 2011 stemt Nyks op de aandeelhoudersvergadering voor de wijzigingen van DEM, die daarmee doorgevoerd worden. Dat wordt effectief in – inmiddels – maart 2012, maar Craver is naar eigen zeggen niet op de hoogte. JKS Holding, het bedrijf van Nyks met een deel van het Pretium-management, krijgt ruim 85 procent van de aandelen.

Craver houdt 20 procent van de preferente aandelen (stemrecht). Nyks beoogt dat Craver zijn oude rechten behoudt, maar niet meer deelt in de vermeerdering van waarde vanaf zijn vertrek. Dat principe klinkt redelijk.

Craver eist arbitrage en inzicht in de bedragen die Nyks als directeur heeft geïncasseerd van DEM en de dochterbedrijven, en in zijn arbeidsvoorwaarden.

Eerste winst Craver

De kwestie sleept inmiddels al vele jaren en kostte beide partijen al tienduizenden euro’s aan advocaatkosten. Zo is er al een vonnis van 23 december 2011. Het betrof een kort geding. Roger Craver liet zich vertegenwoordigen door het gerenommeerde bureau NautaDutilh in Amsterdam met de advocaten Barbara Rumora-Scheltema en Matthijs Noome. Hans Nyks had met DEM BV zoals gebruikelijk Bird & Bird in Den Haag als bureau, dit keer met advocaat Eggo Jan Rietema.

Craver vordert een bedrag van bijna 500.000 euro, bestaande uit 450.000 euro die hij, volgens hem als lening, bij DEM heeft ingebracht, plus rente. DEM meent tegenvorderingen te hebben op Craver, en is bereid hem na aftrek daarvan ruim 300.000 euro te betalen.

Dat bedrag wordt ook betaald, nadat Craver in 2011 beslag laat leggen op de bankrekeningen van DEM. Craver heft dat beslag op, maar houdt vast aan de ruim twee ton waarop hij nog recht meende te hebben.

De voorzieningenrechter vindt het aannemelijk dat Craver een opeisbare vordering heeft op DEM en twijfelt over de tegenvorderingen op Craver. Het geding faalt, met een lang slepende rechtszaak (bodemprocedure) tot gevolg.

Rechters eisen de feiten

In oktober 2013 en op 9 juli 2014 velt de rechtbank Haarlem tussenvonnissen in de zaak, die Craver behalve tegen DEM inmiddels ook aanspant tegen JKS Holding van Nyks. De rechter oordeelt dat Craver niet tijdig noch goed geïnformeerd is over de plannen met DEM. Ook zijn diens belangen inderdaad geschaad:

‘Als gevolg van gedragingen van Nyks , toe te rekenen aan DEM en JKS…’ is Craver zodanig geschaad dat JKS en DEM zijn aandelen moeten overnemen. Bij de prijs komt een ‘billijke verhoging’ op de waarde van de peildatum van 16 januari 2012.
Craver wordt dus in het gelijk gesteld en heeft recht op vergoeding. Een deskundige accountant zou de hoogte bepalen, zo oordelen de rechters Wolfs, Tel en Kruithof.

Pas op 25 maart 2015 doet Wolfs (nu alleen) een volgende uitspraak, een tussenvonnis. Een deskundige moet de waarde van de aandelen DEM op 16 januari 2012 gaan bepalen, het moment van ontbinding en twee jaar na het vertrek van Craver. Dat wordt Tjebbe de Jong van Alvarez & Marsal. JKS Holding moet de rekening van deze deskundige betalen.

In deze procedure had een STAK (Stichting Aandeelhouderskantoor, zie uitleg) zich inmiddels gevoegd aan de zijde van DEM en JKS. Deze STAK is op 17 september 2013 opgericht door DEM, met het oog op participatie van managers van DEM. Tot 19 november 2014 was Nyks de enige bestuurder van STAK.

Ondertussen vond nog dit plaats:
* DEM, STAK en JKS stellen op 6 oktober 2014 Craver schriftelijk aansprakelijk voor schade als hij niet binnen 14 dagen de procedure zou doorhalen. Het trio bedrijven van Nyks meent dat de overnameverplichting van zijn aandelen een directe bedreiging voor het voortbestaan van DEM vormt. Bijvoorbeeld voor een zekerheidsstelling van DEM aan KPN van € 6 miljoen. DEM vreest nu niet langer te kunnen volstaan met het afgeven van een verklaring van haar accountant en dat KPN meer zal eisen.

* Op 15 februari 2015 is in een vergadering van aandeelhouders geen antwoord gegeven op de namens Craver gestelde vragen naar managementparticipatie, aandelenverhoudingen en dividend over 2012.

* Op 30 juni 2015 heeft Craver conservatoir verhaalsbeslag doen leggen onder JKS en DEM tot zekerheid voor de betaling van de koopprijs voor zijn aandelen.

* Op 6 juli 2015 dagvaardden DEM, JKS en STAK voor de rechtbank Amsterdam Craver. De dagvaarding (van 178 pagina’s) bevat als vorderingen behalve opheffing van de beslagen, dat Craver zijn procedure staakt, geen nieuwe procedures en beslagen begint, schadevergoeding betaalt, maar ook ‘geheimhouding van de processtukken en andere informatie’.

Naar de Ondernemingskamer

Craver zoekt ook een veroordeling van Nyks voor de Ondernemingskamer van het Gerechtshof Amsterdam. De poging slaagt, getuige het vonnis van 5 januari 2016, dat pas enkele maanden later werd gepubliceerd. Nyks’ advocaten pogen dit te voorkomen, tevergeefs:

‘DEM voert aan dat in de procedure extreem gevoelige en bedrijfsvertrouwelijke informatie naar voren wordt gebracht. De Ondernemingskamer ziet in de inhoud van de onderhavige beschikking echter geen aanleiding bijzondere maatregelen te treffen. Het verzoek wordt derhalve afgewezen.’

Over de zaak publiceert advocaat Elmira Bagheri van AKD een noot voor het blad Jurisprudentie in Nederland (april 2016).

In de zaak treedt Paul Olden van NautaDutilh op namens Roger Craver en bij de tegenpartij Hans Nyks:

Ingmar Wassenaar en Flip Wijers van Lemstra van der Korst namens DEM

Marjolein Geus en Evelyn Tjon-En-Fa van Bird & Bird voor JKS

Wouter Pors van Bird & Bird voor Stichting Administratiekantoor DEM.

Olden wint namens Craver en wederom bijten de advocaten van Bird & Bird in het stof - althans niet qua inkomsten - wat deze uitslag betreft. De Ondernemingskamer…

1. beveelt een onderzoek naar het beleid en de gang van zaken van DEM vanaf 1 januari 2011;
2. benoemt een onderzoeker, die;
3. maximaal 50.000 euro mag stukslaan;
4. ten laste van DEM BV;
5. benoemt mevrouw M. Tillema tot raadsheer-commissaris;
6. benoemt een extern bestuurder van DEM, ook op kosten van DEM; Deze mag pogen tot een schikking tussen Craver en Nyks te komen;
7. veroordeelt Deus ex Machina (D.E.M.) B.V. in de kosten van het geding tot op heden aan de zijde van Craver begroot op bijna 3.000 euro

Houdt het ooit op?

Hoe staat het er nu (eind 2016) mee? Tjebbe de Jong laat desgevraagd op 1 juli 2016 weten dat hij nog geen waardebepaling van het aandelenbezit van Craver in DEM heeft kunnen doen: ‘De rechtbank heeft nog altijd geen opdracht verstrekt. Er zijn nog wat juridische perikelen waarvan ik de aard niet ken.’

Dat de Ondernemingskamer heeft gevonnist dat er een bestuurder wordt toegevoegd, is hem onbekend. Maar die zaak komt aan het licht in een uitspraak van de Ondernemingskamer van 28 april 2016 die beschreven in het artikel over Nyks’ bedrijven.

Hans Nyks wordt geschorst, het absolute dieptepunt van zijn loopbaan. Is Craver er blij mee? Hij wil niet meer met pers spreken. Ik vermoed van niet. Zelfs als je wint, deze ooit zo krachtige vriendschap heeft alleen maar verliezers.

Onverdiend? Dat zou je al die ouderen en hun kinderen die zich door Pretium beetgenomen voelden, eens moeten vragen. Het woord ‘gerechtigheid’ moet je niet te snel in de mond nemen…

KADER: Edward Kennedy en Bill Clinton

Craver heeft in Amerika een enorme staat van dienst, zo blijkt uit media-archieven zoals LexisNexis van Elsevier. Hij pionierde in de jaren ’70 en ’80 met vergaande direct marketing voor goede doelen, zoals voor Amnesty, Greenpeace en het World Wildlife Fund. Zijn bedrijf Craver Matthews Smith werd een begrip in de Verenigde Staten.

Zo noemt Newsweek in een lijvig artikel onder de veelzeggende titel ‘The Charity Battle’ (De Goededoelenstrijd) Craver al in 1979. Roger Craver wordt geciteerd met een verwijzing naar het Darwinisme waar het gaat om donorgeld: ’It's survival of the fittest’.

Hij verhaalt van peperdure handel in adreslijsten. Toen al, ver vóór hij in Nederland met DEM en direct marketing begon voor de Hart- en Nierstichting en andere partijen.

Behalve voor goede doelen zette Craver zich ook in voor werving van politieke steun, in de vorm van aanhang en geld. In 1979 was hij actief om te helpen om Edward Kennedy presidentskandidaat te maken.

Boeiend is later zijn mening voor de Democraten in het zoeken naar een perfecte presidentskandidaat. Clinton wordt het. Craver is voortdurend in beeld als expert in direct mail en fondsenwerving voor Democratische kandidaten.

‘Linkse’ sympathieën en duivelspacten

Hij wierf overigens ook voor andere kandidaten, bij voorkeur ‘Liberals’, de meer linkse vleugel binnen de democratische partij. Zijn politieke voorkeur blijkt ook uit de hulp aan anti-nucleaire en pro-abortus campagnes in de VS en uit fondsenwerving in Londen voor de dan nieuwe gematigd linkse Social Democratic Party. Volgens hem is politieke fondsenwerving voor Europa compleet nieuw op dat moment.

Ook in deze artikelen wordt weer verhaald, onder meer in The New York Times, hoe slim Craver omgaat met adreslijsten en databestanden. Er wordt hem ook een perfect gevoel toegedicht voor sentimenten die bijdragen aan het gulle geven.

Hij is blijkens alle verslagen een fantastische fondsenwerver, die vele tientallen miljoenen dollars weet op te halen. In 1988 is Craver een van de pioniers met de inzet van computers voor direct mail campagnes.

Hij doceert vaak in de media over de mogelijkheden om veel geld te krijgen. Zo zegt hij enkele keren: ‘Je hebt een duivel nodig om fondsen te werven.’ Dat wil zeggen, als de persoon of partij waarvoor of voor wie je inzamelt een gehate tegenstander naar voren schuift (duivel), dan neemt de bereidheid om te doneren toe.

Dat de appel niet ver van de boom valt, blijkt uit een artikel in The Washington Post op in 1986. Zoon Chris Craver, dan 10 jaar, heeft op school een succesvolle direct mail campagne gehouden, uiteraard met hulp van z’n vader.

Van Clinton naar Nyks

Craver krijgt ook bekendheid met de oprichting in 1987 van The Hotline, een politieke nieuwsdienst over en voor media, waarmee hij zijn tijd vooruit was. Daar kruiste Hans Nyks zijn pad, die hem adviseerde hoe zijn bedrijf te structureren.

Tot op de dag van vandaag (najaar 2016) is Craver actief met een blog over fondsenwerving onder de naam The Agitator en is in de media een veelgevraagd commentator over trends in fondsenwerving.

Wat dat betreft is het de vraag Craver te zoeken had bij een klein bedrijf als Delphi in Haarlem. Hij moet wel heel veel van Nederland, zijn verblijf in Amsterdam en zijn vriend Hans Nyks hebben gehouden. Craver wenste na het eerste interview en een kort onderhoud geen verder contact over Nyks. Slecht voor z’n hart, zei hij…