Twittertranen

Die is zowel toe- als afgenomen. Zijn treurzang reikt verder dan ooit en vervliegt sneller dan ooit; de weeklaagmeute is nimmer zo omvangrijk geweest als vandaag de dag en viel niet eerder zo snel weer uit elkaar.

De leden ervan trekken zich echter niet de haren uit het hoofd, rukken zich evenmin de kleren van het lijf en aan zelfverminking doen ze ook niet. Wel drommen ze, net als de traditionele weeklager, in dichte gelederen om het slachtoffer heen.

Ostentatief en hartstochtelijk beklagen ze het lot van de stervende of reeds gestorvene. Een oeroude traditie in een nieuw jasje: de eigentijdse weeklager vergiet zijn twittertranen in 140 lettertekens of minder.

Al tijdens de persconferentie van Wolfgang Köller, die het slechte nieuws over de gezondheidstoestand van prins Friso bekend maakte, begonnen de twittertranen te vloeien en nam het digitale geweeklaag een aanvang.

Het zwol in de uren daarna aan, stuwde de emoties hoog op en men vereenzelvigde zich massaal met het lot van de prins en zijn familie. Een publieke manifestatie van verdriet die in veel opzichten deed denken aan de rituelen van de klaagmeute zoals Elias Canetti ze beschrijft in

Massa en macht. Wie Canetti's schets naleest, kan zich nauwelijks aan de indruk onttrekken dat de archaïsche weeklager in ons, dankzij de totempaal die Twitter heet, weer vaste grond onder de voeten heeft gekregen. Die verwantschap manifesteert zich ondermeer in het opzwepende karakter van het ritueel.

Sterker nog, er gaat een dwingende macht van uit. Zodra de heilige twitterkring van weeklagers de ceremonie in gang zet, maakt de opwinding zich van de massa meester. Maar deze tamtam kent geen begrenzing in ruimte of tijd.

Nog geen uur nadat het overlijden van Whitney Houston wereldkundig was gemaakt, verdrongen zich 2.481.652 virtuele rouwklagers om de gestorvene heen; 'heartbroken and in tears', zoals Mariah Carey traantwitterde.

Het lijkt misschien een verre sprong, maar het collectieve twittertreuren doet in veel opzichten denken aan het al even collectieve jammerklagen van de Noord-Koreanen na de dood van Kim Jong-il. Daar ensceneerde de totalitaire staat het rouwritueel, hier was het de techniek die tot een dwangneurotische mobilisatie van de klaagmeute aanzette.

Het is als huilen met de wolven; het werkt aanstekelijk, maar hoe diep men werkelijk geraakt is, is altijd lastig te achterhalen.

De ach- en wee-tweets van BT'ers (bekende twitteraars) vergroten de opwinding. En zo genereert beroering nog meer beroering en uiteindelijk draait het om niets minder dan de beroering zelf. Die begint zogezegd in zichzelf rond te zingen en verandert het ritueel in een spektakelstuk.

Maar ook de meer primitieve of door despoten georkestreerde klaagrites waren spektakelstukken in optima forma en verschillen weinig van de eigentijdse en meer democratische varianten ervan, inclusief de mogelijkheid dat de klaagmeute als bij toverslag in een hetzemeute transformeert.

Er zijn wel nuanceverschillen. De totempaal waaromheen de weeklager in het Westen plaatsneemt, is overal en nergens. Inboorlingen of Noord-Koreanen moeten in de brandende zon dan wel snijdende vrieskou hun geweeklaag gestalte geven. Zij dienen het spel bovendien met overgave te spelen, hun al dan niet oprechte gelamenteer is immers voor iedereen zichtbaar.

Voor de twitterende rouwklager geldt dat niet; die kan met het bord op schoot zijn twittertranen vergieten en zo tot de gewijde kring van weeklagers toetreden. Dat heeft ongetwijfeld invloed op de wijze waarop de emotie wordt doorleefd, toch blijft de afstand tot de rouwklacht van een schokschouderende Noord-Koreaan of zichzelf geselende sjiiet relatief klein.

Want hoe verleidelijk het ook is om de twittertraan als een obligaat verschijnsel af te doen, het doet geen recht aan de louterende effecten ervan. Ook virtuele tranen bieden een troostend en publiek kader voor mensen om stil te staan bij het verdriet over hun eigen verlies, zo wezenlijk voor elk weeklachtritueel.

Zo twitterde CDA¬europarlementariër Wim van de Camp: 'Mijn supergezellige motorbeurs gevoel is totaal overschaduwd door de mededelingen over prins Friso.'

De techniek heeft de klaagmeute op geheel eigen wijze in beweging gebracht, maar de weeklager zelf is gebleven wat hij altijd was: een troostzoekend kuddedier.

Deze column verscheen eerder in de Volkskrant
Zie ook vk.nl/HANSSCHNITZLER