Bakas: Het einde van de privacy

Het einde van de privacy heeft als ondertitel 'Megatrends e-business, internetveiligheid en digitale identiteit'. Hat gaat volgens de aanprijzing over 'de toekomstige rol van internet en privacy in ondernemerschap en consumentengedrag in ‘de Eeuw van de Burger’.

In de inleiding vermeldt Bakas bijgestaan te zijn door een heel team. Voor onderzoek en redactie tekent Minne Buwalda die vijf jaar geleden nog samen met Bakas op het omslag van 'De Toekomst van God' mocht staan. Het idee voor boek kwam van Paul van Liempt van BNR, inhoudelijk vormde professor Wim de Ridder, futoroloog van de TU Twente, een belangrijke bijdrage, plus kenner van IT-beveiliging en ex-cybercop Pascal Hetzscholdt.
Een dertigtal columns verlevendigt het boek op aangename wijze, al is de selectie niet helder gemaakt en het niveau bedenkelijk. De voorbijtrekkende stoet gaat van Anita Witzier (KRO), Ruud Feltkamp (GTST) en Henkjan Smits tot Eberhard van der Laan en chefs van bedrijven als Rabobank, ING, EMC, TNT Post, waarbij een aantal bijdragen meer een advertorial dan column zijn.
Het zijn de details waardoor je niet vergeet dat een boek voor Bakas een marketinginstrument om zijn voortreffelijke lopende voordrachtenhandel te ondersteunen. Dat een hele serie mooie en/of bekende mensen met citaatjes over privacy vooral vanwege prachtige grote foto's daartoe het boek moet sieren, is werkelijk storend: van George Clooney, Lady Gaga, Shakira, David Beckhem en Brad Pitt tot een sexy beelden zonder betekenis. Zelfs Jeanine Hennis-Plassschaert moet bij haar voorwoord pront in een strak truitje poseren.
Dit leidt tot het beeld van vlaggen op een modderschuit en dat is niet terecht. Het boek ziet er niet enkel heel goed uit, het leest ook prettig en snijdt belangwekkende thema's op een meestal juiste manier aan. Toch stelt het geheel teleur.

Hacker verdient meer dan topbankier

Het persbericht noemt wat bevindingen die bekend waren:

* Koppelen van de vele persoonsgegevens via algoritmen en ‘business analytics’ wordt een megatrend. Bedrijven fuseren straks primair om data te bundelen.

* Webwinkelen wordt maatwerk, passend bij de persoon en het aankoopgedrag van de consument.

* We gaan meer internetbankieren. Nu al gaat de Nederlander maar eens in de zeven jaar naar zijn bank.

* Nu vormt de computer nog onze toegangspoort tot de parallelwereld van internet, straks is dat de smartphone. Mobiel bankieren wordt normaal en er komen hybride winkelvormen van ‘bricks&clicks’.

* De beveiliging van internet wordt een enorme groeimarkt. ‘Internet security’ is de branche van de toekomst en ‘cyberwar’ wordt een nieuwe kerntaak van leger en Defensie.

* Er komt niet meer blauw op straat maar meer blauw op internet nu al meer dan 50% van criminaliteit internet-gerelateerd is.

* Naast gratis internet komt er betaald internet en burgers slaan hun digitale identiteit in de ‘Cloud’ op en bepalen zelf wie toegang krijgt tot welk deel van hun digitale identiteit.

* Liefde, vriendschap, seks en intimiteit starten vaker op internet, dat uitgroeit tot ‘interslet’. Met een elektronische contactlens, waarop teksten worden geprojecteerd, kun je straks teksten lezen terwijl je met iemand staat te praten.

* Maar hoe belangrijker ons leven ‘online’ wordt, hoe belangrijker ook ons leven ‘offline’ wordt. De papieren back-up komt terug. We gaan elkaar vaker fysiek ontmoeten.

* Er komt een nieuwe discretie en er komen herijkte normen en waarden. ‘Twittiquette’ wordt de nieuwe etiquette op Internet. Hoe gaan we daar allemaal mee om?

Wel leuk in dit rijtje: " Een briljante 17-jarige hacker verdient straks meer dan een 50-jarige topbankier." Dat is nu als zo als we de verhalen over de verdiensten van piraten zoals MegaUpload mogen geloven, maar dat bedoelt het team-Bakas waarschijnlijk niet.

Weer die cloud

Er worden zes megatrends genoemd:
1. De meer transparante mens gaat betalen voor bescherming van z'n privacy
2. Bedrijfsinformatie is moeilijker te beschermen en wordt (dus) meer gedeeld
3. Cloud computing verandert dataopslag en roept nieuwe beveiligingsvragen op
4. Forse toename van computercriminaliteit vereist gezamenlijke actie van providers en overheden
5. Tegelijkertijd bedreigen overheden steeds vaker privacy
6. Toch worden internetters steeds meer de baas over hun eigen data

De trends 3 t/m 6 mogen geen verrassing meer heten. De laatste is een gevolg van nieuwe privacywetgeving, brutalere overheden (5) is een reeds tien jaar durende trend. Dat van criminaliteit is bekend en de Cyber Security Raad heeft KPN en Terrorismebestrijding aan het hoofd (4). Het hoofdstuk over cloud computing (3) is slaapverwekkend bekend.

Resteren 1. en 2. Dat mensen transparanter worden en voor privacy gaan betalen lijkt een paradox. De auteurs zien de afname van de privacy vooral door het vergaand volgen van burgers door overheden en prijsgeven van ons leven via sociale media.

Gebruikers gaan betalen als ze niet gevolgd willen worden met cookies etc. en kunnen gratis blijven surfen in ruil voor persoonsgegevens ten behoeve van directe reclame. Ik heb dit concept twee jaar geleden al uitgewerkt voor ' De macht van Google' met de ' privacyportemonnee' maar het keert hier terug als origineel idee. Ook wordt aandacht geschonken aan beheer van je data vanuit een soort eigen domein.

Daarvoor wordt bedrijf QIY ten tonele gevoerd dat zulks al enkele jaren biedt en een innovatieprijs krijgt. Echter, hoe kun je nu een onbekend bedrijfje al je data toevertrouwen als dit haar achtergronden niet openbaart op de website?

In de conclusie wordt voorspeld dat privacywetgeving ' aangescherpt'  wordt 'onder druk van burgers' maar dat lag al op de tekentafel in Brussel toen het boek werd geschreven.

De tweede megatrend, het meer en meer delen van bedrijfsinformatie, treedt naar voren in een hoofdstuk dat voornamelijk handelt over moeizame beveiliging aan de ene kant en vergaande data-exploitatie met behulp van algoritmes door ondernemingen aan de andere kant. Daar blijft het een beetje in hangen.

Toekomstscenario's en een mooie meid

In Deel II komen toekomstscenario's voor privacy, internetveiligheid en digitale identiteit aan bod. Dat zijn er twee, een ' Democratisch internet' en ' Oorlog op het internet'.

' Democratisch internet' gaat geaard met groei van de digitale economie,  internetwijze' consumenten, toenemende betrouwbaar van de digitale identiteit, succesvolle beveiliging en defensie, geslaagde ' open source' , ' open data' en 'open overheid'.

Daarentegen brengt het scenario van het net in oorlog chaos ons wantrouwen, dominante cybecrime en -activisme, gebrek aan nieuwe verdienmodellen, nationalisme in wetgeving etc.

Na de zeven paginaatjes beschrijving van de scenario's concludeert het team-Bakas: " Je kan dus niet kiezen voor het ene of het andere scenario. Je moet jezelf in principe voorbereiden op beide scenario's tegelijk. Maar in mijn visie heeft het eerste scenario prioriteit voor de agenda's van de verschillende partijen."

Voor mij is dit de anticlimax. Rode en witte wijn door elkaar, vegetarisch en vlees; dat kan natuurlijk maar doe dan wat moeite om ons uit te leggen waarom juist deze scenario's, onder welke voorwaarden we ze kunnen verwachten en wat de verdere maatschappelijke gevolgen kunnen zijn. Juist een 'trendwatcher' moet hier zijn meerwaarde kunnen tonen.

Gelukkig volgt er in het boek een paginagrote foto van een sensuele naakte meid op de grond gelegen achter een laptop om dit snel te vergeten. En om over te gaan naar de ' Agenda voor de Toekomst'. Die telt 12 punten. De boeiendste:
1. Open internet verdwijnt door koppeling van hardware, cloud en content door Apple,  Amazon etc.
2. We krijgen gratis en betaald intenet. Op de laatste kun je sporen wissen en beheers je je privacy;
5. Elk individu krijgt een digitale identiteit. Je geeft daar selectief toegang toe. De overheid mag alles inzien en je identiteit is gekoppeld aan 'goed burgerschap';
7. Mislukte IT-projecten kennen we weldra niet meer door kennistoename;
8. Bij je dood wordt je digitale identiteit direct vernietigd.
9. Tijdreizen wordt normaal. " Dankzij net ontdekte neutrino's kan je straks terugreizen in de tijd en getuige zijn van bijvoorbeeld de eerste kus van je ouders als je dat "uberhaupt wil... Verslaving aan sociale media vermindert, romantiek keert terug met ' heimweemarketing' in het voetspoor.

Je kunt er zo je bedenkingen bij hebben. Zo betalen de gadgetfreaks zich groen en geel een Apple, die ook nog eens een groot databestand van hen bijhoudt, dus 1 en 2 in tegenspraak. En krijgt de overheid inzicht in 'alles'? Einde aan mislukte projecten? Tijdreizen is een grap.

De agenda voor de toekomst is aardig om te lezen maar ze hebben onvoldoende verband met het voorgaande in het boek, de megatrends en toekomstscenario's. Bovenal ontbreekt hier de helikoptervisie van Bakas zelf. Het boek gaat over techniek en heeft dus de vaak technisch onderlegde lezer van Netkwesties niet als primaire doelgroep.

Echter, juist van een trendwatcher mag je meer verwachten dan wat losse opmerkingen over het internet aan het eind, namelijk een poging tot een antwoord op de vraag: en wat betekent dit nu voor de maatschappij? Of wellicht zelfs andersom: de maatschappij beweegt zich in een bepaalde richting en welke rol speelt het alom beschikbare mobiele internet daar nu in?  Om nog maar niet te spreken dat de titel 'Het einde van de priivacy' de lading niet dekt.

Daarmee is dit een fantastisch boek voor de bedrijfstafel in de hal zodat het even doorgebladerd kan worden, en voor mensen die weinig van internet weten en lezen en wat aardige invalshoeken willen genieten.

Maar het is verschrikkelijk jammer dat een boeiende denker als Adjiedj Bakas zich niet wat meer heeft ingespannen om zich het onderwerp eigen te maken zodat hij zijn brein er zelf op los kon laten.