Hof Amsterdam handhaaft opmerkelijk Google-vonnis

We hebben deze kwestie in juni 2010 op Netkwesties beschreven: het bedrijf Zwartepoorte meende in de zoekresultaten van Google ten onrechte aan de term 'failliet' te worden gekoppeld. Dat was het gevolg van en pagina op Klup.nl (geëxploiteerd door Nico Schoonderwoerd met Miljoenhuizen.nl) met een mededeling over Zwartepoore en een uiting over een ander bedrijf. Google koppelde de beide uitingen tot de bekende korte samenvatting waaruit de indruk werd gewekt dat Zwartepoorte bankroet was:

Dat zou de BMW-dealer omzet kunnen schelen als de potentiële BMW-koper zo aartsliederlijk lui zou zijn dat hij niet op het betreffende zoekresultaat zou klikken: want dan zou hij direct zien Op Klup.nl dat Zwartepoorte helemaal niet failliet is.

Wie naar die pagina ging zag links op het scherm Zwartepoorte en rechts reacties over het andere bedrijf Boot Rialto. Dat had niets van doen met Zwartepoorte, maar de teksten werden automatisch gegenereerd in een apart frame vanuit reacties van derden:

Het was al vergezocht van Zwartepoorte om daar een zaak over te beginnen, want wie wil er nu een BMW kopen en zoekt dan op 'Zwartepoorte failliet'? Maar echt bizar leek het vonnis van Sjoukje Rullmann van de rechtbank Amsterdam in mei 2009: Voor de koppeling en ‘mededeling’ dat Zwartepoorte failliet en verkocht is, is niet Google verantwoordelijk volgens de rechter maar de exploitant van de webpagina. Die moest zijn pagina’s aanpassen zodat het Google zoekresultaat als zodanig niet meer zal verschijnen, op straffe van een dwangsom van 500 euro per dag met een maximum van 50.000 euro.

Kort door de bocht: pas even aan

Maar het gerechtshof in Amsterdam bekrachtigt dit vonnis in haar uitspraak van 26 juli 2011 met als kern: het is voor Schoonderwoerd zo eenvoudig - dat had hij toegegeven - om de pagina aan te passen na geuite bezwaren zodat het samenvattende zoekresultaat van Google wijzigt, dat hij die plicht heeft:

"Anders dan Schoonderwoerd in zijn inleiding op de grieven suggereert, gaat het hier niet om de vraag of Schoonderwoerd aansprakelijk is voor de vertekende weergave door een zoekmachine, maar om de vraag of van Schoonderwoerd actie kan worden verlangd wanneer blijkt dat (los van enige vraag naar verwijtbaarheid) sprake is van een dergelijke, schade opleverende, vertekende weergave. Ook de stelling dat Schoonderwoerd als gevolg van het dictum van het bestreden vonnis aansprakelijk wordt gehouden voor onrechtmatig handelen door een derde, is derhalve niet juist."

Zwartepoorte had Schoonderwoerd tot drie keer toe verzocht om zijn pagina aan te passen, maar de site-eigenaar zette de hakken in het zand, om principiële redenen: het algoritme van Google veroorzaakt de contaminatie en veel gekker moet het niet worden dat ik dan die pagina moet gaan aanpassen. Ofwel:

"Ter zitting heeft Schoonderwoerd aangegeven dat door een kleine ingreep de teksten zodanig kunnen worden aangepast dat de zoekbewerking via Google niet langer het aangevochten resultaat oplevert. Schoonderwoerd heeft echter verklaard daartoe niet bereid te zijn omdat zijn vrijheid van meningsuiting daardoor wordt beperkt."

Daar gaat het helemaal niet om volgens het Hof, noch om de vraag of het een onrechtmatige uiting, maar simpelweg om 'een ongelukkig samenstel van citaten'. Schoonderwoerd haalt bovendien profijt uit Google, heeft zijn site zo ingericht da hij hoog in zoekresultaten komt en dit heeft consequenties. Ook is het niet aannemelijk gemaakt dat Zwartepoorte de Notice and Take Down procedure van Google maar had moeten aanspreken.

Wat het doorklikken betreft, vindt het Hof op de grief dat iedere gemiddelde internetgebruiker wel weet dat Google alleen maar citaten doorgeeft en dat je moet doorklikken naar de pagina: "Ook als dit juist is, neemt dit echter niet weg dat van het bovenaan de resultatenpagina verschijnen van het onderhavige zoekresultaat onmiskenbaar de suggestie uitgaat dat de vermelding van het failliete bedrijf betrekking heeft op Zwartepoorte, ook al weet een internetgebruiker in theorie mogelijk wel dat het losse citaten kan betreffen. Niet iedere internetgebruiker zal vervolgens doorklikken."

Kortom, Het Hof kiest met de rechtbank voor een hele eenvoudige pragmatische benadering en laat alle principiële argumenten varen. Het vonnis van de rechtbank berekende volgens het Hof ook niet principieel dat iedereen voortaan op zijn hoede moet zijn hoe Google of een andere zoekdienst met zijn pagina's omgaat. Krijg je een signaal dat het mis is, pas het dan maar aan, dat is het.

Advocaat teleurgesteld

Christiaan Alberdingk Thijm, verliezend advocaat van Schoonderwoerd, in een gevraagd commentaar: "Ja, het vonnis komt als een verrassing. Het vonnis van de rechtbank vonden we al slecht en we dachten dat het Hof wat zorgvuldiger naar de zaak zou kijken en ik heb niet de indruk dat dit voldoende is gebeurd.

De gedachtegang van het Hof is dat een ander aansprakelijk kan zijn dan degene die de schade veroorzaakt. . Je kunt niet altijd iemand aanspreken op een kwaad dat is verricht. Dat is in principe juist en treedt ook op bij hosting bijvoorbeeld.

Echter, wat het Hof volgens mij onvoldoende in ogenschouw heeft genomen is de mogelijkheid die Google biedt voor notice and take down. Die had Zwartepoorte als belanghebbende moeten aangrijpen. Nu wijst het Hof erop dat Schoonderwoerd eerder heeft gesteld dat hij de pagina eenvoudig had kunnen wijzigen, en dat hij dat dus maar had moeten doen in dit geval.

Het Hof maakt een belangenafweging, maar maakt nu een andere partij verantwoordelijk dan degene die de uiting deed. In een zaak van vrijheid van meningsuiting gaat dat volgens mij te ver."

Had Schoonderwoerd niet gebruik kunnen en moeten maken van de mogelijkheid bij Google voor notice & take down van de gewraakte pagina? Alberdingk Thijm: "Ik vraag me af of dat kan. Google zal ingrijpen als degene die schade lijdt zich meldt."

Maar Schoonderwoerd is aansprakelijk gesteld door Zwartepoorte en er dreigt een claim. Hij heeft dan toch een belang om dat zoekresultaat te verwijderen? "Inderdaad kan dat, maar dan is er sprake van afgeleide aansprakelijkheid. Eerst moet degene die schade lijdt door de uiting dan niet degene die de uiting pleegt aanspraken maar de eigenaar van de pagina. Bovendien heb je dan een bewijsprobleem. Bewijs maar eens dat het beweerde niet waard is."

Maar moet je niet aantonen dat een bewering juist is, en niet een beschuldigde dat iets niet juist is? "Daar heeft de rechtbank zich over uitgelaten in een zaak van beschuldiging van een presentatrice. De rechtbank zei dat Google niet aansprakelijk was daar Google niet kan veststellen of de bewering juist is of niet."

Dat laatste betrof een uitspraak van de voorzieningenrechter van de rechtbank Amsterdam: deze wees de vordering van voormalig RTVN-presentatrice Urima Jensen tot verwijdering van zoekresultaten op haar naam in Google af. Er kwamen links naar een sekssite, TVbabes etc. Google maakte aannemelijk dat zij geen inhoudelijke bemoeienis had met of invloed had op de inhoud van de links en achterliggende websites.

Onze deskundige advocaten zijn verdeeld.