Cookies van eigen deeg

Met 'ondubbelzinnige toestemming' als vereiste voor het commercieel verzamelen van informatie van internetters krijgt Nederland een strenge uitleg van de Europese richtlijn. Het gevolg ook van een volslagen mislukte cookielobby van internetbedrijven, net als voor netneutraliteit.

Kees Verhoeven (D66) zette de toon van het boeiende debat over '32549' (wijziging Telecomwet 2011) met de opening:  "De inzet van dit debat is hoog. Het gaat over termen die online gevleugeld zijn, maar ook over zaken die heel goede uitleg behoeven. Ik noem bijvoorbeeld de term cookies, kleine databestandjes op ieders computer, of deep packet inspection, digitale spionage, de virtuele gleufhoed die in uw computer gluurt.

En natuurlijk netneutraliteit, een open en vrij toegankelijk internet, zonder dat telecomproviders bepalen wat u doet, bekijkt of downloadt. Een nauwkeurige omgang met deze begrippen is cruciaal, want er is al snel verwarring. Dat is de afgelopen tijd in de debatten die wij in de Kamer gevoerd hebben, ook gebleken. Een klein detail kan een wereld van verschil betekenen."
 
We schreven een aantal malen over cookies:
 
En over Netneutraliteit:
 
Het debat is het lezen waard voor wie over dit onderwerp zo veel mogelijk wil weten. En om vast te stellen dat de Kamer, met wellicht praktisch gezien geen goede besluiten, principieel goed weet waarover het gaat. De Tweede Kamer wil meer weten, blijkens een aangenomen motie van Sharon Gesthuizen met de vraag of EZ met een aparte nota kan komen over privacy en veiligheid op internet, aandacht schenkend aan datahandel (ook door overheden zelf) en zaken als "DPI (deep packet inspection), profiling en device fingerprinting en cookies".
 
Het scharen van deze kwaden onder één noemer vormde het belangrijkste kenmerk van de debatten in en buiten het parlement. Toen bekend werd dat KPN en Vodafone met DPI verkeer analyseren en wellicht privacy van gebruikers schenden, was het hek van de dam: ook bij EZ dat na de bijeenkomst van eind 2009 niet meer van zins was om netneutraliteit in de wet vast te leggen.
 
Maar het departement ging onder leiding van Maxime Verhagen om en omarmde netneutraliteit na een heftige discussie. Het wordt in de wet vastgelegd, al ging het bijna fout door stemfouten van de PvdA.
 
Cookies in één adem
 
En nu de Kamer toch bezig was om te burger te beschermen tegen bedrijven die internet louter voor eigen voordeel willen exploiteren, moest ook de vrijheid om met cookies surfdata te verzamelen eraan geloven. Ofschoon de Tweede Kamer zich principieel juist opstelde - geen stiekem gedoe meer - leverden formuleringen tegen ongewenste cookies nog meer problemen op dan met netneutraliteit. Dat was ook te wijten aan EZ en Verhagen die dit keer niet meegingen met de Tweede Kamer. 
 
Na veel discussie zou het amendement op de voorgestelde wijziging van de Telecomwet van PvdA en PVV over cookies worden aangenomen. Maar dit  Kamerstuk 32549, punt 3 werd op het laatst nog veranderd in de volgende formulering: 
 
"Een handeling (zoals het uitlezen van gegevens of het plaatsen van cookies, red.), die tot doel heeft gegevens over het gebruik van verschillende diensten van de informatiemaatschappij door de gebruiker of de abonnee te verzamelen, combineren of analyseren voor commerciële, charitatieve of ideële doeleinden, wordt vermoed een verwerking van persoonsgegevens te zijn, als bedoeld in artikel 1, onderdeel b, van de Wet bescherming persoonsgegevens.
 
Dit betekent dat het gebruik van third party cookies, maar ook van andere technieken, zal moeten worden getoetst aan de Wet bescherming persoonsgegevens (Wbp). Dit betekent dat het College Bescherming Persoonsgegevens en vervolgens de rechter er een uitspraak over moeten doen. Het verwerken van persoonsgegevens mag pas na uitdrukkelijke toestemming, zoals een opt-in."
 
Dit amendement heeft volgens de indieners Martijn van Dam (PvdA) en Jhim van Bemmel (PVV), gesteund door Kees Verhoeven (D66) tot doel dat internetters en bellers te allen tijde controle houden over hun eigen gegevens. Met dit voorstel is geregeld dat de gebruiker zelf een expliciete toestemming moet verlenen voor gebruik van software om (persoons) gegevens op de pc te verzamelen (bijvoorbeeld 'third party cookies' om gedragsgerichte reclame of behavioral advertising te kunnen toepassen), ofwel 'ondubbelzinnige toestemming'.
PVV voor fatsoen van adverteerders
 
Van Bemmel zei op Webwereld dat hij kwam met de laatste afzwakking om een "opening naar de internetbranche te bieden." Maar zijn principe bleef naar eigen zeggen overeind: "De werkelijke angst van de adverteerdersbranche is dat de consument nee zegt, maar ik vind het een kwestie van fatsoen dat je om toestemming vraagt."
 
Martijn van Dam schrijft op zijn blog "Het klopt dat het eerste wijzigingsvoorstel veel te breed zou worden en teveel cookies onder het iets strengere regime zou hebben gebracht. Die verwijten waren terecht. Daarom heb ik met de PVV het voorstel aanzienlijk verbeterd."
 
Het PvdA/PVV duo meent een dam opgeworpen te hebben tegen opbouw van profielen buiten de wens van internetters om, door het aan de strenge Wet bescherming persoonsgegevens te koppelen. "Voor die tracking cookies die echt nauwgezet van je bijhouden naar welke websites je allemaal gaat en wat je daar doet, is het iets strengere regime van de Wbp terecht, want het betreft in wezen een verwerking van persoonsgegevens."
 
Verhoeven (D66) bewerkstelligde de afzwakking, met ondermeer als mogelijkheid dat de branche het voorstel zelf adequaat uitwerkt. Tenslotte is er een lijntje met die branche, ondermeer met Tom Kok, gewezen voorzitter van zowel D66 als de DDMA. Van Dam daarover: "Het overgrote deel van de cookies komt daar helemaal niet onder te vallen en kan dus ongestoord geplaatst worden."
 
Hoe te regelen?
 
Maar advocatenbureau Solv maakte gehakt van de wetstekst: die zou het doel, privacybescherming, voorbij schieten; Europees niet deugen en bovenal te technisch zijn geformuleerd waardoor nieuwe technieken niet worden gereguleerd.
 
Er staan ongetwijfeld weer sluwe marketeers op die de nieuwe wet weten te omzeilen. Of eenvoudiger nog, zoals Alma Whitten het zei in m'n boek De macht van Google: "Opt-in is ook eenvoudig te omzeilen. Dan gaan partijen consumenten een ijsje beloven." Zo zien we momenteel enorm veel prijsvragen op websites en in e-mail verschijnen met prijzen en beloften in ruil voor het verschaffen van vergaande persoonlijke data.
 
Grote groepen tuinen erin als de verleiding maar groot genoeg wordt. Wellicht is privacy een elitair onderwerp en maken groepen die zich bijvoorbeeld op tv niet storen aan de reclame van RTL en SBS zich ook geen zorgen om hun privacy. Hoewel het principiële standpunt van de partij van Henk en Ingrid in dit kader tot denken aanzet.
 
Geen benul, maar dan?
 
Aardig is dat uit twee onderzoeken het gebrekkig benul van consumenten aangaande cookies naar voren treedt. Een verrassing is dat niet, wel hun verschillende conclusies: IMNetworks en GfK zeggen: "Internetgebruikers hebben geen idee welke informatie er van ze gedeeld of opgeslagen wordt via cookies, of wat dit überhaupt zijn. Zodra consumenten in hun eigen bewoording moeten uitleggen wat de functie is van een cookie, haken de meesten af. Ook de term ‘third party cookies’ is voor veel mensen onduidelijk."
 
Maar dan de conclusie:
  • Het overgrote deel (82 procent) van de respondenten vindt het bezwaarlijk dat er (anoniem) informatie wordt verzameld over hun surfgedrag en interesses;
  • Bijna iedereen, meer dan 90 procent, wil als dit het geval is hierover worden geïnformeerd;
  • De Nederlandse consument wil ook graag de verzamelde gegevens kunnen inzien en waar nodig kunnen wijzigen of verwijderen;
  • Meer dan 60 procent vindt dan ook dat de overheid hier richtlijnen voor moet opstellen en deze moet bewaken.
Voor cookies interesseren consumenten zich niet, net zo min als tot nu toe voor andere reclame, volgens online mediabureau Specific Media: "Het besef van wat cookies zijn, is laag. Het sentiment is in eerste instantie negatief..."
 
Het 'onderzoek' kreeg ook een pagina in reclameblad Adformatie, met de conclusie van Specific Media: vrijheid voor cookiegebruik is eigenlijk goed, als je het soms maar uitlegt aan consumenten: "Als cookies en hun gebruik worden uitgelegd zien consumenten snel de voordelen...dankzij de relevante advertenties die ze zien dankzij het gebruik van cookies."
 
Maar IM Networks, ook een online reclamebedrijf, zegt naar aanleiding van zijn onderzoekje: "Deze uitkomsten steunen het wetsvoorstel dat op 22 juni door de Tweede Kamer is aangenomen."
 
Maar ook: ondanks dat de consument slecht geïnformeerd is over cookies, zal meer dan de helft van de consumenten wel toestemming verlenen om informatie over hun surfgedrag te laten verzamelen. Bij jongeren van 18-34 jaar ligt dit percentage nog hoger, op 60 procent.
 
En nog een stap verder: "Dit is een positief signaal voor de online reclamebranche. Er is dus zeker een hoge bereidwilligheid bij de consument om gedragsgebaseerde advertenties te accepteren, mits zij daarover zijn ingelicht."
 
Is dat laatste voorbarig of niet? Zijn toegesneden advertenties 'uiteraard' prettig want kunnen consumenten wel een zetje in de rug gebruiken als ze keuzes voor tickets of een wasmachine moeten maken? 
 
Gezien het tijdstip maakte het Specific Media-onderzoek deel uit van de lobby om een cookieverbod tegen te gaan. Boeiend is dat twee weken na de publicatie van Specific Media News Corp. het sociale net in verval Myspace kocht. Het doel ervan kun je wel raden: nog veel meer persoonlijke data om te exploiteren in combinatie met verzamelde surfdata.
 
Domme lobby
 
Het onderzoek mocht in Nederland niet baten evemin als het gejok van de aimabele IAB-voorzitter Joris van Heukelom dat ik elders heb beschreven: de argumenten dat de strikte regeling onze mooie breedband internet geweld aandoet alsmede innovatie in de kiem smoort zijn domweg feitelijk onjuist.
 
We betalen in Nederland zo'n twee miljard euro aan providers voor internettoegang, terwijl reclame op basis van cookies naar schatting zo'n 10 procent daarvan opbrengt, misschien iets meer. Sterker nog: er komt geen meter breedband bij dankzij cookies. Beter ware het geweest als de cookielobby zich rekenschap had gegeven van het feit dat er al ruim tien jaar data worden verzameld zonder een boodschap te hebben aan consumenten en hun wensen en rechten. 
 
Zo mogelijk nog arroganter was KPN inzake netneutraliteit: of de dames en heren parlementsleden met telecom in hun portefeuille maar even op een ochtend om acht uur wilden opdraven ten burele van de Koninklijke PTT Nederland te Den Haag om te vernemen hoe de wereld van het internet er werkelijk uitziet.
 
En kwamen ze? Natuurlijk niet, op een paar Kamerleden na, uit beleefdheid: Jhim van Bemmel (PVV) en Afke Schaart (VVD) lieten zich het college van Baptiest Coopmans welgevallen. Aan hun meningen had het lid van de Raad van Bestuur van KPN weinig boodschap, ze moesten maar eens leren. 
Nee, KPN met zijn innovatie die gestuit zou worden met netneutraliteit en de cookielobby die ons een traag internet belooft met de vereiste voor toestemming om ongevraagd op uw verbinding te mogen snuffelen, het is jullie eigen schuld. Enige nederigheid en wat minder jokken was op z'n plaats geweest.
 
Van Dam en Van Bemmel gingen de strijd aan met de lobby ten het voorstel waardoor het een politieke strijd werd. Van Dam (over cookies, maar dit geldt ook voor netneutraliteit): "Er zijn de laatste tijd nogal wat spookverhalen verteld... Dat zijn verhalen die door de lobby bewust zijn verspreid om dat strengere regime te vermijden." 
 
Nu zitten we wellicht met wetsteksten opgescheept die niet goed genoeg zijn, maar het bedrijfsleven had erger kunnen voorkomen door wat meer respect te tonen voor de rechten van hun klanten: die willen zelf kunnen bepalen welke applicaties ze gebruiken voor hun maandelijkse abonnementsgeld en zelf bepalen welke commerciële partij op welk moment aanbiedingen mag doen. 
 
Zelfregulering ontmoet de wet?
 
De branche met online reclameclubs DDMA, IAB en NUV gaat (dus) door met zelfregulering in de hoop dat die aansluiting kan vinden bij de strenge vereiste van 'ondubbelzinnige toestemming' in de wet voor reclamecookies van derden. Kern is de publicatie van een 'cookie-icoon' op websites van leden waarop de surfer kan klikken, informatie krijgt over dataverzameling en zich kan vrijwaren daarvan.
 
Adverteerders kunnen wellicht gezamenlijk aan consumenten vragen of zij cookies toe willen staan. 'Op die manier hoeven surfers op internet maar een paar keer per jaar aan te geven of ze akkoord gaan met cookies en treedt tegelijkertijd meer bewustwording op van wat er met persoonlijke gegevens kan gebeuren', aldus Verhoeven.
 
Te denken valt ook aan white listing, periodiek voor langere tijd toestemming verlenen aan adverteerders die zich volgens een lijst aan de regels houden. Wellicht dat zelfregulering van aanbieders 'geholpen' kan worden door crowdsourcing van consumenten.
 
Grootste euvel is wellicht dat Van Dam c.s. in hun poging om nauwgezet wetstekst te formuleren nog iets over het hoofd hebben gezien: dataverzameling over het surfen kan ook plaatsvinden op servers van derden, zeker gezien het snelgroeiend gebruik van webdiensten op afstand.
 
Maar dat is van later zorg, want het onderwerp keert in volle glorie terug na herziening van Europese privacyregels die er nog aan komen.

Gepubliceerd

10 jul 2011

Wat vinden de experts?

Rashid Niamat
12 jul 2011
Lobby een zaak van ervaring en kennis

Wat is de overeenkomst cookies en netneutraliteit? Dat is de vraag die bij mij opkomt als ik zie hoe de laatste maanden aanbieders van online content, reclamebureaus en internet -en telecombedrijven de markten hebben bestookt met hun boodschappen over de beide onderwerpen. Boodschappen die overduidelijk één ding gemeen hadden: de wetgever te laten geloven dat regelgeving overbodig is en de aanbieders echt het beste voor hebben met de klanten.

Inmiddels is duidelijk geworden dat de politiek weinig belangstelling heeft getoond voor de vermeende noden en andere argumenten van de industrie. Tijd dus voor reflectie op de processen, want dat het vanuit de optiek van de aanbieders niet goed is afgelopen spreekt voor zich.

De eerlijkheid gebiedt te zeggen dat ik de recente strijd om het cookiesverbod van meer afstand heb gevolgd dan de pogingen netneutraliteit al dan niet te dwarsbomen. Maar daar valt ook weer tegen in te brengen dat beide onderwerpen al langer op de agenda stonden.

Precies dat laatste is, wat mij betreft, dan ook de overeenkomst tussen cookies en netneutraliteit: beide zaken speelden al veel langer. In een eerdere bijdrage op Netkwesties heb ik beschreven dat de discussie over cookies al aan het begin van deze eeuw bestond. Netneutraliteit is recenter, maar staat inmiddels ook al weer ruim vier jaar op de agenda.

Voor wetgeving, zeker als er sprake is van wetgeving met een Europese dimensie, is een termijn van vier jaar of langer geen zeldzaamheid. Die termijn is voor de online sectoren onvoorstelbaar lang. Denk maar eens aan het gebruik van mobiel internet vier jaar geleden of het aantal aanbieders van ringtones dat toen nog opereerde. Anders gezegd, de aanbiederszijde van nu is niet meer vergelijkbaar met die van zoveel jaren geleden.

Dat geldt niet alleen voor de diensten en producten, maar ook voor de mensen die in de bedrijven werkzaam zijn. Ik durf te stellen dat een wezenlijk deel van de bedrijfsvertegenwoordigers die meer dan vier jaar geleden uitspraken heeft gedaan over cookies of netneutraliteit, inmiddels al niet aan die bedrijven verbonden zijn, en veelalop compleet andere functies is terechtgekomen.

Deze hoge doorloopsnelheid van personeel in combinatie met de permanente reorganisatiedrift bij enkele marktpartijen kan zonder meer debet zijn aan een rommelige, soms zeer amateuristisch en slecht verlopen lobbytraject de afgelopen periode.

Voor mij is dat één van de belangrijkste lessen die te leren valt uit de recente drama's. De sectoren moeten serieus werk maken van het borgen van kennis die in het verleden is opgedaan en deze op gepaste wijze hergebruiken.

Als ze daartoe in staat zijn, zal het ze ook beter lukken beter beslagen ten ijs te komen en is de noodzaak wellicht geringer argumenten te gebruiken die op voorhand worden afgewezen.

Of met een dergelijke aanpak de uitkomsten van deze beide wetgevingstrajecten anders waren geweest, valt te betwijfelen. Eén ding is staat echter als een paal boven water, de imagoschade die is opgelopen was vele malen geringer geweest.
 

Netkwesties
Netkwesties is een webuitgave over internet, ict, media en samenleving met achtergrondartikelen, beschouwingen, columns en commentaren van een panel van deskundigen.
Colofon Nieuwsbrief RSS Feed Twitter

Nieuwsbrief ontvangen?

De Netkwesties nieuwsbrief bevat boeiende achtergrondartikelen, beschouwingen, columns en commentaren van een panel van deskundigen o.g.v. internet, ict, media en samenleving.

De nieuwsbrief is gratis. We gaan zorgvuldig met je gegevens om, we sturen nooit spam.

Abonneren Preview bekijken?

Netkwesties © 1999/2024. Alle rechten voorbehouden. Privacyverklaring

1
0