Gaspedaal-vonnis bedreigt fundamenten van het web'

Op woensdag 11 februari bepaalde de Haagse rechter in een bodemprocedure dat autozoeker Gaspedaal.nl van Innoweb inbreuk maakt op het databankenrecht van occasionsite AutoTrack van Wegener.

Om in aanmerking te komen voor de juridische classificatie databank is een substantiële investering vereist voor het opbouwen en onderhouden ervan. Als hiervan sprake is, dan mag een ander niet zomaar grote delen van een databank hergebruiken en openbaar maken, zo gebiedt het databankenrecht.

Aanbod hergebruiken

De kern en het novum van dit vonnis is dat Gaspedaal weliswaar niet in één keer een groot deel van het aanbod van AutoTrack ter beschikking stelt, maar dat het door de talloze zoekacties van haar gebruikers bij elkaar opgeteld wel degelijk een groot deel van het AutoTrack-aanbod hergebruikt.

Naar het oordeel van de rechtbank is het cumulatief effect van de vele zoekopdrachten die via Gaspedaal.nl worden uitgevoerd namelijk wel dat een substantieel deel van de databank van Wegener aan het publiek ter beschikking wordt gesteld, aldus de rechter in het vonnis (pdf). En dat is onrechtmatig.

Ook Google in gevaar

De uitspraak en vooral deze formulering kan grote gevolgen hebben voor zoekmachines en het web als zodanig, stelt Bernt Hugenholtz, hoogleraar auteursrecht aan de UvA. Ik word niet blij van dit vonnis. Het resultaat is dat dedicated search engines niet meer mogen zonder de toestemming van de doorzochte rechthebbende.

Maar omdat de rechter nergens stelt dat het specifiek voor specialistische zoekmachines geldt, bevinden ook algemene zoekmachines als Google, Yahoo en Live Search zich in de gevarenzone. Hugenholtz: Als je het databankenrecht zo gaat oprekken dat het cumulatieve effect van zoekacties geacht wordt te zijn het overnemen van een substantieel deel van een databank, dan geldt dat natuurlijk ook voor de non-dedicated search engines. Dus ook voor Google. Een uiterst onwenselijk resultaat waardoor het world wide web in zijn fundamenten wordt aangetast.

Geen begrip

Hugenholtz heeft ook weinig begrip voor de houding van Wegener. Als je een databank beschikbaar en doorzoekbaar maakt op het internet, dan heb je toch juridisch gezien weinig in te brengen tegen het doorzoeken daarvan door derden. That's part of the deal, zo werkt het web.

Volgens de hoogleraar lijkt ook de rechter niet te hechten aan het 'enorme belang van informatievrijheid op het web, die door het kunnen linken en het kunnen zoeken bevorderd wordt'. Die informatievrijheid mis ik hier compleet. Het lijkt mij een vonnis dat niet veel blijk geeft van het doordenken van de consequenties, want de consequenties hiervan zijn verstrekkend.

Hoger beroep houdt geen stand

Ook al vindt hij het 'niet niks' dat de Haagse rechtbank dit zegt, toch is Hugenholtz ervan overtuigd dat dit vonnis in hoger beroep niet stand zal houden. Laten we niet in paniek raken, het is maar lagere rechtspraak. Laten we de Nederlandse Hoge Raad hier maar eens om een uitspraak over vragen. Sterker nog, het Europese Hof van Justitie. En dan voorspel ik dat het gewoon mag.

Ook ict-advocaat Christiaan Alberdingk Thijm van Solv benadrukt dat dit vonnis verstrekkende consequenties kan hebben voor zowel dedicated als algemene zoekmachines. Het enkele feit dat je een substantieel deel van een databanken met een zoekmachine kan opvragen en hergebruiken, daarmee kom je al in de gevarenzone. Ik vraag me af: als je overal waar nu Gaspedaal staat Google voor in de plaats zet, krijg je dan niet precies dezelfde uitkomst?

'Niet te vergelijken'

Joris van Manen, advocaat bij de Brauw Blackstone en raadsman van Wegener in deze zaak, bestrijdt dit. Google werkt heel anders dan Gaspedaal. Google is een wegwijzer op internet. Google is geen concurrent van aanbieders op internet, maar zorgt juist voor extra bezoek.

Volgens Van Manen gaat die vlieger voor Gaspedaal niet op: Gaspedaal verdient zijn centjes met de inspanningen van de drie grote autosites, AutoTrack, AutoTrader en AutoScout. Het is onredelijk dat iemand zonder inspanning van diezelfde gegevens gebruik kan maken en ze zelfs kan combineren. Het is parasiterend gedrag.

Mooiste kliks weggekaapt

Het verdienmodel van AutoTrack is er voor een belangrijk deel op gebaseerd dat ze kliks krijgen en advertenties kunnen verkopen. Maar nu krijgt Gaspedaal de meeste en de mooiste kliks. Het hele verdienmodel valt op deze manier in het water.

Maar dusdanig geleden schade staat los van het hele databankverhaal. Het zou dan ook veel beter zijn om het databankenrecht in dergelijke zaken helemaal niet te gebruiken, poneert Alberdingk Thijm. Middels het rechtsbegrip van de onrechtmatige daad kan veel nauwkeuriger en per geval worden vastgesteld of er sprake is van ongeoorloofd handelen.

Grote gevolgen

Alberdingk Thijm: Het kan best zijn dat het in dit geval rechtvaardig is dat wat Gaspedaal doet niet mag. Maar de wijze waarop de rechtbank het nu heeft geformuleerd is gevaarlijk. Als je heel strikt al die juridische definities volgt dan kan het tot gevolg hebben dat ook Google in strijd met het databankenrecht handelt.

Van Manen is juist verheugd dat het databankenrecht, sinds enkele jaren een ondergeschoven kind, met dit vonnis weer prominent op de kaart is gezet. Het databankenrecht is verre van dood, dat blijkt wel uit deze uitspraak.

Dat dit vonnis grote gevolgen kan hebben voor andere dedicated search engines juicht Van Manen juist toe. Hier is een duidelijk antwoord gegeven op de vraag: Hoe ver mogen zoekmachines gaan? Hij besluit: De Googles van deze wereld hoeven zich geen zorgen te maken. Maar veel gespecialiseerde zoekmachines moeten misschien nog een keer gaan nadenken wat ze precies willen.

[Andreas Udo de Haes, 13 februari 2009]

*) Gepubliceerd met toestemming van Webwereld