De centrale boodschap van deze brief: Big Tech verdringt journalistiek, snoept bereik en inkomsten weg en bedreigt de democratische weerbaarheid. De politiek moet ingrijpen — snel en stevig — om te voorkomen dat de Nederlandse informatievoorziening door algoritmes wordt geabsorbeerd. Nederland staat in 2025 op de derde plek van de World Press Freedom Index, dus er lijkt inderdaad een positie te verdedigen.

Dat klinkt nobel. En deels is het ook terecht. Echter, de gevestigde media beschrijven een wereld waarin zij het slachtoffer zijn, Big Tech de dader is, en de overheid de enige partij is die hen kan redden door hen te beschermen en verdere consolidatie toe te staan.

Joop

Eigenlijk dezelfde boodschap als van mediamiljardair Joop van den Ende die in  paginagrote krantenadvertenties opriep om niet te bezuinigen op, maar juist te investeren in de publieke omroep, en de RTL-overname door DPG te faciliteren. Ook vindt hij dat de verdienmodellen van Nederlandse tv-zenders en kranten zwaar onder druk staan. In plaats van een digitaal bericht, koos hij ervoor honderdduizenden euro’s uit te geven gericht op (papieren) krantenlezers en de gevestigde orde die daar haar beeldvorming op baseert.

Van den Ende spreekt in zijn pleidooi daarbij zelfs van "alarmfase één". Hij haalt uit naar de topmannen van Meta (Zuckerberg), Amazon (Bezos) en X (Musk). Die hebben volgens hem in president Trump "hun ideale partner gevonden. Ze manipuleren met hun platforms verkiezingen, misbruiken hun kennis van ons digitale gedrag en vervuilen bewust hun informatiekanalen met complottheorieën en leugens".

Heel erg grote woorden allemaal. Is het tijd om media op te nemen in het Noodpakket? Dat is te bezien. Wat ontbreekt, is de vraag die misschien nog belangrijker is: wat is de eigen rol van de gevestigde media in het verlies aan vertrouwen, relevantie en bereik?

De Nederlandse concentratie

Die vraag is des te urgenter als je de ontwikkelingen uit de Mediamonitor 2025 naast deze Brandbrief legt. Want dat document laat zien dat het probleem niet louter Silicon Valley of China behelst. Nederland kent een geconcentreerd medialandschap dat zichzelf heeft opgebouwd

• De Mediamonitor 2025 toont op pagina 5 een bollenkaart: grote, kleurige cirkels die dominante aanbieders in ons medialandschap tonen: steeds minder bedrijven met grotere marktaandelen.
• In papieren dagbladen beheersen DPG en Mediahuis samen 94 procent van de markt (tabel 6).
• In online nieuws bezit de top drie  van DPG, NOS en  Mediahuis 91 procent van de markt (tabel 4).
• Op radio en tv is de situatie nauwelijks anders: consolidatie en minder aanbieders.
• Interesse en vertrouwen in nieuws daalt al jaren, vooral onder jongeren (pagina 7 en 26-29).

Bekende bubbels?

De gevestigde orde heeft dit zelf gebouwd. Niet onder dwang. Niet tegen hun zin. Maar vanuit strategische keuzes om ‘schaalgrootte’ te creëren, om ‘efficiënter’ te worden, om ‘te kunnen concurreren’ met internationale spelers.

En nu, in 2025, terwijl de consolidatie zijn eindpunt bereikt, slaat dezelfde sector alarm en wijst met de vinger: Big Tech bedreigt. De hand in eigen boezem? Nee, machtige bestuurders van mediaconcentraties die nu hun hand ophouden bij de informateur.

Natuurlijk, de kleine ondertekenaars niet te na gesproken: van onderzoek (Follow the Money), Gereformeerd (RD en ND) tot of Amsterdamse links-opiniërend bubbel (Correspondent, Groene, VN). Luis in de pels GeenStijl doet fier niet mee.

 Maar de brandbrief gaat volkomen voorbij aan de nieuwe  Kids on the Block, de ‘newsfluencers’ die op platforms als TikTok- en YouTube grote scharen volgers bedienen (bijvoorbeeld Kees van der Spek, SPIL — ironisch genoeg eigendom van een van de ondertekenaars en vooral Bender - waarvan zelfs journalisten onder de indruk zijn). En wat te denken van zelfstandige journalisten die via Substack een mondiaal publiek bereiken met deskundigheid waar de Nederlandse redacties niet tegenop kunnen.

Ongemakkelijke vraag

Is dit werkelijk een brief namens de Nederlandse mediasector? Of namens de gevestigde media, die merken dat ze grip verliezen op een nieuw medialandschap dat buiten haar muren ontstaat? Dezelfde vraag die al opkwam bij de brief van Van den Ende.

Niets ten nadele van een noodzakelijk sterke publieke omroep en andere journalistieke redacties. Maar wie de cijfers uit de Mediamonitor en de winsten van de grote partijen uit hun jaarverslagen optelt, ziet een andere machtsvorming dan geschetst in de brandbrief. En waarom juist die nieuwe spelers ongenoemd blijven: zij bloeien bij het gebruik van platformen. Niet ondanks Big Tech — maar dankzij Big Tech.

De gevestigde media zijn niet langer de vanzelfsprekende, exclusieve poortwachters. En het is precies dat verlies van exclusieve toegang tot het publiek dat nu als existentiële bedreiging wordt gepresenteerd.

Waar is de zelfreflectie? “Misschien sluiten onze formats, toon, nieuwsselectie en onze redactionele cultuur niet meer aan bij wat een groot deel van Nederland nodig heeft.”

Journaals en het format van papieren kranten bereiken doelgroepen die we, hoe naar de term ook is, “elite” mogen noemen. Journalisten lezen en citeren elkaar en houden een bubbel in stand met voorspelbare selectie en nagenoeg identieke artikelen, eigen gelijk als hoogste goed, vooral van columnisten van wie de meesten aldoor voorspelbaarder en saaier worden (wat uitzonderingen daargelaten)

Een sector die bescherming vraagt, moet laten zien waarvoor die bescherming nodig is, en verdient. De brief doet dat deels. Maar pas wanneer de gevestigde media hun eigen rol onder ogen zien in het verlies van vertrouwen, relevantie en diversiteit, wordt de rest van de brief geloofwaardig.

Bovendien hebben ze nog steeds heel veel geld, macht en kracht.