Voor velen in de GGZ voelde dit als een gok: zou dit scherm-gebaseerde contact hetzelfde niveau van ondersteuning kunnen bieden aan mensen die worstelen met depressie, angst of trauma?

Tot nu toe hebben maar weinig onderzoeken de resultaten van behandelingen voor en tijdens de pandemie met elkaar vergeleken. Het onderzoek dat mijn collega's en ik hebben uitgevoerd, biedt nieuwe inzichten in deze periode. [Een aantal rapportages is via Google Scholar toegankelijk.]

We volgden 2.300 patiënten die gedurende zes jaar werden behandeld in de Zweedse GGZ, drie jaar voorafgaand aan en drie jaar tijdens de pandemie. We onderzochten behandelingen voor veelvoorkomende aandoeningen zoals depressie, angst, posttraumatische stressstoornis (PTSS) en obsessieve compulsieve stoornis (OCD).

Geen achteruitgang

We ontdekten dat bijna de helft van de behandelsessies online plaatsvond tijdens de pandemie, tegenover 4 procent vóór het uitbreken ervan. De behandelresultaten bleven stabiel, ondanks de snelle overgang.

Patiënten vulden tijdens de behandeling regelmatig vragenlijsten in om hun vooruitgang te volgen, met behulp van in de geestelijke gezondheidszorg ontwikkelde standaardmethoden om symptomen van angst en depressie te interpreteren. We onderzochten of, en hoeveel symptomen afnamen en het aantal patiënten dat de overgang maakte van ernstige naar beheersbare symptomen.

Van deze groep van depressieve patiënten herstelde 38 procent; 56 procent van degenen met een angststoornis, 46 procent met OCD en 59 procent met PTSS. Deze herstelpercentages waren bijna identiek voor en tijdens de pandemie.

Online werkt het ook

We weten nog niet precies waarom zorg op afstand werkt, maar een van de redenen zou kunnen zijn dat de belangrijkste aspecten van goede therapie  zoals het opbouwen van vertrouwen tussen patiënt en therapeut, het gebruik van bewezen effectieve behandelingen en regelmatige opvolging - net zo goed online als fysiek kunnen plaatsvinden.

Voor sommige mensen kan een videogesprek het zelfs gemakkelijker maken om aanwezig te zijn en zich op hun gemak te voelen. Onze studie suggereert dat, als de zorg goed wordt verleend, het niet veel uitmaakt of dit met fysieke ontmoetingen of online gebeurt.

Voor mensen die ver weg wonen, moeite hebben met reizen of een drukke agenda hebben, is het vaak zelfs gemakkelijker om vanuit huis hulp te krijgen. En tijdens een gezondheidscrisis, zoals de pandemie, heeft de mogelijkheid om de behandeling voort te zetten waarschijnlijk veel mensen geholpen om op koers te blijven in plaats van achterop te raken.

Beperkingen in onderzoek

Een paar kanttekeningen bij ons onderzoek en de resultaten ervan. Onder de personen die meededen aan het onderzoek waren  geen kinderen, mensen in een acute psychiatrische crisis of patiënten met ernstige psychotische stoornissen. Dit zijn groepen voor wie persoonlijke zorg nog steeds essentieel kan zijn.

Hoewel online therapie flexibiliteit biedt, vraagt behandeling ook een ruimte met privacy, stabiel internet en voorzieningen om via een scherm te communiceren – voorwaarden die niet voor alle patiënten kunnen worden vervuld.

Louter een webcam aanzetten volstaat niet. De klinieken in dit onderzoek volgden beproefde behandelmethoden en hielden nauwlettend in de gaten hoe het met de patiënten ging. Deze stappen hebben waarschijnlijk een groot verschil gemaakt en zijn belangrijk om zorg op afstand te laten slagen.

De conclusie mag wel luiden dat online geestelijke gezondheidszorg geen tijdelijke oplossing hoeft te blijven, maar een essentieel onderdeel van het systeem geworden is. Ons onderzoek levert sterk bewijs dat zorg op afstand, mits op de juiste manier geleverd, even effectief kan zijn als persoonlijke behandeling, zelfs tijdens een uitdagende periode als een pandemie.

Er is geen standaardmodel dat voor iedereen geschikt is, en niet alle patiënten zullen evenveel baat hebben bij online behandelingen. Maar mensen de keuze geven – en hoge zorgstandaarden handhaven, ongeacht de wijze van levering – lijkt de sleutel tot succes te zijn.

Want uiteindelijk gaat het er niet om waar de zorg plaatsvindt. Het gaat erom dat de zorg er is en dat deze werkt.

*) Fabian Lenhard  is onderzoeker aan de afdeling Clinical Neuroscience van het Karolinska Institutet in Zweden. Dit artikel verscheen eerst bij The Conversation

**) Beeld: Photo by Priscilla Du Preez ???? on Unsplash