Wij erkennen als journalistenbond NVJ al jaren het feit dat DPG weliswaar een zeer grote speler is in de Nederlandse journalistieke markt, maar dat de inhoud van zijn titels echt onafhankelijk tot stand komt. Dit kritische stuk met eerdere publicatie in DPG-titel Trouw is een goed bewijs.

DPG is de afgelopen jaren best een goede eigenaar geweest voor zijn journalistieke titels en heeft bijgedragen aan een pluriform en kwalitatief sterk medialandschap. Eerdere aankopen van DPG hebben wij als beroepsvereniging van journalisten dan ook nooit trachten te blokkeren.

Perspectieven waren somber

Zo was het economische perspectief van de regionale krantentitels, die DPG in 2015 overnam, somber. De kennis en schaal van een groot concern als DPG was destijds dan ook welkom om ervoor te zorgen dat deze titels in een digitale tijd overeind konden blijven.

Maar in de tussentijd groeide DPG maar door. Er werden branchevreemde aankopen gedaan, er werd flink geïnvesteerd in radiostations en bijna de gehele boedel van tijdschriftconcern Sanoma werd overgenomen. Waardoor de grootste gratis nieuwssite van Nederland, Nu.nl, in handen kwam van DPG.

Daarmee ontstond sluipenderwijs een nieuw probleem. DPG werd een machtsfactor. Het bedrijf beschikt inmiddels over meer dan zestig journalistieke titels, een enorme hoeveelheid data van zijn miljoenen abonnees en gebruikers, en een ijzersterke positie in de digitale markt.

Bereik van meer dan 90 procent

Met de aankoop van de merken van RTL zal het totale bereik van de titels tot boven de 90 procent van het Nederlandse publiek stijgen en komen ook de gegevens van nog eens 1,5 miljoen Nederlanders (abonnees van Videoland) in het bezit van het concern.

En dat is ons te veel. In een reeds geconcentreerd medialandschap, waar vier commerciële mediabedrijven de dienst uitmaken, moet je niet de grootste twee samenvoegen. Dan ontstaat zo’n grote marktmacht, dat bestaande journalistieke spelers kunnen worden weggedrukt. Dat geldt voor journalistieke titels van andere, veel kleinere uitgevers, zoals Follow the Money, Elsevier Weekblad of BNR Nieuwsradio, maar ook voor journalistieke toeleveranciers zoals ANP en freelancers, die de foto’s, video’s en artikelen voor DPG maken. Nieuwe toetreders zijn straks kansloos.

Pluriformiteit wordt het beste gegarandeerd door gezonde concurrentie. Dat nu wordt met het ontstaan van deze mediagigant ernstig verstoord.

Eenzijdig opgelegde tarieven

Als vertegenwoordiger van (freelance) journalisten merken we hoe sterk de positie van DPG nu al is. Freelancers worden geconfronteerd met eenzijdig opgelegde tarieven en algemene voorwaarden, die bepalen dat hun werk bij alle titels gebruikt mogen worden. Die tarieven zijn ‘sectorconform’, eenvoudigweg omdat DPG de mediamarkt volledig domineert, maar volstrekt niet marktconform. Nog altijd durft DPG hoogopgeleide professionals af te schepen met 30 tot 40 euro per uur, waar een communicatieprofessional al het dubbele in rekening kan brengen.

Uiteindelijk wordt het vertrouwen van het publiek geschaad als freelance journalisten het merendeel van hun inkomen buiten de journalistiek moeten verdienen met communicatie- en presentatieklussen voor bedrijven en overheid.

Maar het is ook niet goed als er straks nog maar één aanbieder van kwaliteitsjournalistiek over zou blijven. Het Spotify-model ligt op de loer, waarbij één media-speler zo’n prettig totaal-aanbod heeft (toegang tot alle series, films, je favoriete regionale en landelijke krant) dat je als consument afhankelijk wordt van één partij.

Alternatief voor Meta en Google

Precies dit door techbedrijven toegepaste model wordt als belangrijkste argument voor het toestaan van de overname gebruikt. DPG-RTL zou zo een alternatief kunnen vormen voor Meta, Google en Netflix. We zijn het helemaal eens dat de dominantie van de techbedrijven bestreden moet worden.

Maar daarvoor is regelgeving nodig en moeten juist toezichthouders als ACM aan de bak. Niet door een nieuwe moloch te laten ontstaan in het Nederlands taalgebied, maar door de techbedrijven als mediabedrijven te behandelen, machtsmisbruik aan te pakken, hen verantwoordelijk te maken voor hun content en een scherpe scheiding aan te brengen tussen distributie en inhoud.

Is in de tussentijd het ontstaan van DPG-RTL misschien dan toch het minst slechte alternatief? Zeker is dat hun investeringen in journalistiek en betere scheiding tussen inhoud en zakelijke belangen te prefereren is boven de vaak nogal onfris geleide grote Amerikaanse bedrijven die nu de digitale mediamarkt domineren.

Maar als een bedrijf als DPG in het Nederlands taalgebied eenzelfde agressieve methode kan hanteren om de markt te domineren, dan faciliteer je feitelijk het ontstaan van één dominante mediaspeler in het Nederlands taalgebied, die andere journalistieke titels eenvoudig kan wegdrukken.

Opiniemacht bij één bedrijf

Daardoor komt ook de opiniemacht in handen van één bedrijf, dat weliswaar nu de scheiding van journalistieke inhoud en zakelijke belangen nog netjes in acht neemt, maar wat bij een wisseling van eigenaar of directie nog faliekant verkeerd kan uitpakken. Daarvoor bedacht DPG, mede op aandringen van NVJ en ACM, een aantal garanties, zodat pluriformiteit en onafhankelijkheid gewaarborgd moeten worden.

De toekomst moet uitwijzen hoe stevig deze garanties zijn en of de stichtingen die hierop moeten toezien hun bewakende rol kunnen waarmaken. Strengere wettelijke normen zijn dus juist in de mediasector geboden. Allereerst om de macht van de wereldwijd opererende techbedrijven aan te pakken. Maar zeker ook om te voorkomen dat er een soortgelijke datagigant in het Nederlands taalgebied de dienst kan gaan uitmaken.

*) Thomas Bruning is algemeen secretaris van de Nederlandse Vereniging van Journalisten (NVJ). Hij is actief op X en op Bluesky. Een versie van dit artikel verscheen eerder bij Trouw

**) Grote foto: Christian Van Thillo, eigenaar van DPG Media