Vincent Karremans (foto) maakte gisteren zijn lang verwachte advies voor telefoongebruik door jeugd bekend. Maandag 16 juni 2025 werd eerst gelekt via RTL, wat werd overgenomen door de NOS, zoals met de strategische communicatie beoogd.

Vervolgens kwam het ministerie van VWS op 17 juni met een nieuwsbericht naar buiten, zonder te verwijzen naar het eigen leeftijdsadvies en bijbehorende advies van wetenschappers. (Dan ga je zoeken op ‘smartphone’ bij Google News en stuit dan op de introductie van Trump Mobile, ook voor alle Amerikaanse kinderen. Zo zot is de wereld van vandaag.)

Verschil tussen appen en tiktokken

Het advies van VWS en de begeleidende brief van Karremans staan op Netkwesties. Marloes de Koning schreef gisteren al een achtergrondverhaal voor NRC op grond van het (verwachte) advies. Dat is opgesteld door onderzoekers Ina Koning  van de Vrije Universiteit en Helen Vossen, Regina van den Eijnden en Hilde Brons van de Universiteit Utrecht.

In hun wetenschappelijke richtlijn staan de leeftijdsgrenzen niet, dus wat moeten ouders daar dan mee? Vandaar het extraheren van de leeftijdsgrenzen die naar RTL zijn gelekt. Karremans geeft in de brief de volgende leeftijdsadviezen

Smartphone: Vanaf groep 8: (Indien eerder: onder begeleiding van een ouder oefenen)

Sociale interactie platforms/berichtendiensten (WhatsApp, Signal): vanaf de middelbare school

Sociale media platforms (TikTok,  Instagram, Snapchat): vanaf 15 jaar

Immers, wetenschappers en andere deskundigen op dit terrein bevinden zich in een bubbel waarin ze, al dan niet zelf ouder, de principes van hun leven bewust kunnen overdenken. Maar een groot deel van de ouders kunnen zo’n mooi rapport en alle nuances niet bevatten, duidelijke normen wel.

Niet dat het onderzoek genegeerd is, want de vier principes meldt de staatssecretaris wel voor de wat heet een “Rijksbrede strategie”, met onder meer een grote campagne na de zomer:

• Leeftijdsadequaat: het kind gebruikt overwegend media die aansluiten bij zijn/haar cognitieve en sociaal-emotionele ontwikkeling.
• Samen: het kind gebruikt overwegend media in het bijzijn van of in interactie met anderen.
• In balans: het kind besteedt, naast het gebruik van media, voldoende tijd aan beweging, slaap en andere schermvrije activiteiten.
• Positief: het kind is niet afhankelijk van een scherm om zich te vermaken of om zijn/haaremoties te reguleren.

 Koning tegen NRC over de keuze om niet tot verboden te komen waarvoor werd gepleit: “Dat staat veel te ver van de werkelijkheid af. Het maakt ook dat kinderen dingen stiekem gaan doen en het gesprek met ouders niet aangaan. Je wilt dat je kind naar je toe durft te komen als ze schadelijke content tegenkomen. Een verbod draagt niet bij aan gezond mediagebruik.”

Karremans zelf beaamt in zijn brief aan de Tweede Kamer:

1. Uit het onderzoek blijkt dat er weinig draagvlak is voor het stellen van een wettelijk verbod voor jeugdigen onder een bepaalde leeftijd;
2. Het stellen van een aanvullende wettelijke minimumleeftijd voor sociale media is als maatregel onvoldoende om een gezonde en veilige online omgeving voor jeugdigen te garanderen;
3. Het beschermen van minderjarigen vraagt om…leeftijdsgerichte adviezen inclusief aanpak van kwalijke verslavende elementen en schadelijke content;
4. Ook kan een verbod in strijd zijn met kinderrechten, zoals het recht op toegang tot informatie en mogelijk ook privacy;
5. Een wettelijke minimumleeftijd vereist een langdurig traject en een wettelijke minimumleeftijd op nu nog eenvoudig te omzeilen en niet te handhaven.

Lange tijd

Karremans verwijst naar de KidsRight Index 2025 waaruit de zorgen over (te veel) scherm- en sociale mediagebruik blijken, zoals de negatieve effecten op de fysieke en mentale gezondheid. Hij verwijst ook naar onderzoek van de Universiteit Utrecht over de negatieve invloed van intensief gebruik van games en sociale media adolescenten op hun psychologisch, sociaal – schoolfunctioneren, van Van den Eijnden en Ina Koning .

Dat is uit 2018, we zijn nu zeven jaar verder. In 2021 volgde van dezelfde onderzoekers een internationaal onderzoek naar slaapgebrek door telefoongebruik. Het nu gepresenteerde onderzoek is breed gedragen, en ontstond in overleg met onder meer het Nederlands Jeugdinstituur (NJI), RIVM, Trimbos, Netwerk Mediawijsheid en GGD’s.

Vooruitlopend op dit onderzoek gaf VWS nog opdracht tot twee andere onderzoeken:
Hoe kinderen, ouders en leerkrachten in de opvoeding en onderwijs omgaan met (sociale) media, met tips voor ouders (Nikken et. al., 2025)
Internationale vergelijking online opgroeien (Berenschot, 2025) 

Eerder appen dan tiktokken

Het onderscheid tussen platforms voor sociale interactie (vooral persoonlijke communicatie) en sociale media (openbare communicatie) lijkt kunstmatig. VWS noemt de laatste “aanzienlijk meer verslavend”, maar wie gadeslaat hoe mensen (ongeacht leeftijd) vinden dat ze instant moeten reageren op allerhande appjes, weet dat die behoorlijk verslavend zijn.

Niettemin stelt VWS dat onderzoek laat zien “dat juist de verslavende elementen, samen met schadelijke content, een overwegend negatieve impact op het welzijn van jongeren heeft, terwijl sociale interactie platforms overwegend een positief effect hebben”. (Amber van der Wal e.a., UvA et al., 2025 ).

Uit dit onderzoek leidt VWS af dat “een leeftijdsadvies vanaf 13 jaar voor sociale interactie platforms een realistisch, pedagogisch verantwoord en uitvoerbare mogelijkheid is om gezond sociale mediagebruik bij kinderen te stimuleren. Het stelt opvoeders in staat om kinderen actief te begeleiden in hun digitale ontwikkeling. Als kinderen digitaal vaardig en mediawijs zijn, kunnen kinderen met toestemming van opvoeders overstappen op sociale media platforms.”

De 13 jaar is om praktische redenen vertaald naar “de overgang naar de middelbare school”. Ook voor beginnen met sociale media platforms is daarop een heldere grens gekozen: vanaf 15 jaar. “Ik kies voor één leeftijd om opvoeders een duidelijke norm mee te geven. Dit geeft kinderen de tijd digitale weerbaarheid en mediawijsheid verder te ontwikkelen en opvoeders de ruimte dit proces goed te begeleiden.”

Voor het verschaffen van de eerste telefoon ervaren kinderen, en dus ouders groepsdruk. Om die weg te nemen ontstond de adviesleeftijd voor de eerste smartphone “vanaf groep 8”. De drie leeftijdsadviezen vormen een helder geheel volgens VWS, vertegenwoordigd door de demissionaire staatssecretaris Karremans.

Aanvullende tips

Wetenschappelijke Richtlijn gezond schermgebruik stelt wel:

• Geen schermgebruik voor kinderen onder de 2 jaar;
•  8-10 jaar: maximaal 1,5 uur per dag schermtijd;
• 10-12 jaar: maximaal 2 uur per dag;
• vanaf 12 jaar: maximaal 3 uur per dag;
• 20-20-2-regel is een goede richtlijn: na 20 minuten schermtijd 20 seconden in de verte kijken en daarna 2 uur buiten spelen;
• Ouders en kinderen stellen samen privacy-instellingen van accounts in en begeleidt kinderen in alle leeftijdsgroepen (Dat heet ‘opvoeden’)