Reijer Passchier oppert het wegjagen van bedrijven als Twitter en Meta uit Europa. Behalve dat zijn laat-communistische toon mij irriteert, vind ik het betoog inhoudelijk een zwak, beetje makkelijk verhaal.

Volgens mij is zijn geopperde wegjagen van grote techbedrijven irrealistisch, want niet haalbaar. Bovenal adresseert de argumentatie van Passchier, voor zover hij die duidt (dunnetjes), het werkelijke probleem onvoldoende. Hij gaat, althans in dit stuk, voorbij aan ‘normale’ alternatieve oplossingen.

Tenslotte zou een stap in de richting van een verbod direct olie op het vuur der huidige handelsoorlogen betekenen. Die conflicten vind ik een diep kwaad. Onbezonnenheid beheerst het wereldtoneel al voldoende.

Volslagen ongegrond

Bedrijven als Twitter, Meta, Google en Amazon weren kan gewoon niet, punt. Daar is geen juridisch kader voor. Niemand kan daartoe even een ‘decreet’ tekenen, Goddank. Ik, vrije-marktdenker (een uitstervend ras) ben daar blij mee. Er wordt van alles getarifeerd, gecensureerd of anderszins beknot, maar bedrijven die vooralsnog geen wetten overtreden helemaal weren, daar bestaat in Europa geen wettelijke grond voor.

Dus het kan niet. Dat moet men in Nederland of Europa ook niet willen. Of willen we dat rare, niet onderbouwde verbod op TikTok in de US achterna? Een emotionele interventie die juist het door Passchier terecht gelaakte kruiperige gedrag van techbedrijven in de US stimuleert? Kom op!?

Zijn de techmolochs prettige, eerlijke bedrijven die zich aan regels houden? Nou, niet echt – ze zoeken grenzen op, gebruiken soms ongemakkelijke machtsmiddelen, en laten weten dat ze overwegen daarin nog verder te gaan. Ze vertonen onprettig opportunisme, dat wel bijdraagt aan hun overleven en winstgevendheid (ja, dat is ongemakkelijk). Dus ik deel, enigszins, de zorgen van Passchier. Echter, niet hoe hij daaraan in hyperbolische toon lucht geeft zonder zijn onvrede te specificeren, laat staan goed toe te lichten waarom hij tot kanonnen, zelfs Dikke Bertha’s oproept. Die niet zullen werken.

Geen Europese alternatieven

Passchier meldt bijna terloops dat er alternatieven zijn of zeker zullen komen voor die kwalijke bedrijven, zoals eerder Evelyn Austin van Bits of Freedom opperde op Netkwesties. Dat is niet waar; het is wensdenken. Leuk of niet, de digitale innovaties kwamen in recente decennia bijna helemaal uit de US. Dat is verklaarbaar. In Europa is heel weinig gecreëerd, en zelfs kopiëren is nauwelijks gelukt (in China en Rusland wel).

Er zijn hoegenaamd geen alternatieven voor de diensten waar Passchiers toorn zich op richt. En als ze er al zijn, bleken of zijn ze niet levensvatbaar omdat het bestaande aanbod zo’n enorme massa heeft; en omdat Metcalfe’s Law  (het zogenaamde ‘netwerkeffect’) nieuwkomers in de kiem smoort, massa in stand houdt, en grote massa’s kleine doet verpletteren.

Veel vrienden van me krijgen er een punthoofd van als ik weer over Metcalfe’s wetmatigheid begin, wat ik al jaren doe als goedbedoelende naïeve mensen oproepen om over te gaan naar Mastodon, BlueSky, Signal, Telegram en dergelijke: niets daarvan heeft ooit serieuze massa gekregen. Al die oproepen bleken te zijn: scheten laten in een netje; net als Passchiers oproep. Vanwege Metcalfe’s Law. Ik heb niet de indruk dat menigeen zich die fata morgana beseft, ik wacht de nieuwe golf bevlogen oproepen rustig af, en zie de gewenste overgang naar alternatiefjes dan toch weer stranden. Het blijft maar gebeuren? Trouwens, hoe is het met Hyves?

Wat dan wel te doen?

Misschien weeg ik zelf de bezwaren van Passchier iets lichter, ik wijs ze zeker niet integraal af. Wat dan wel daarmee te doen? Mijn simpele én complexe suggestie is: regels en toezicht. Dat is echt wezenloos complex, maar dat is toch de weg die men moet gaan. Wetten slimmer maken, sneller aanpassen, bruikbaar maken, en hard maar netjes toepassen.

Het toezicht is al jaren een ondergeschoven kindje – zie het functioneren van de Autoriteit Persoonsgegevens of de Autoriteit Consument en Markt bijvoorbeeld. Laat de knapste koppen zich nou daarop richten, betaal ze smakken met geld, om die grote, sluwe en niet zo nette bedrijven in toom te houden. (En zelfs dan, elders op deze planeet kunnen ze hun machtsbasis denkelijk uitbouwen. Op politieke verhoudingen elders hebben Europeanen nauwelijks invloed meer.)

Maar die grote bedrijven onder controle krijgen begint met hoogkwalitatief toezicht; dat wat kost en grote toewijding verdient. Ik heb zelf decennia in gereguleerde sectoren gewerkt en gezien hoe toezicht er vaak bij hangt, en men daar dweilt met de kraan open, omdat het onvoldoende serieus genomen wordt. Hard om irrealistische pseudo-oplossingen roepen is ook niet serieus, vind ik.

Ik roep op daar werk van te maken, hoogwaardige wetten en handhaving, als tegenwicht voor Passchiers ongenuanceerde, onhaalbare oproep tot tragische autarkie.

*) Beeld: Peter Olsthoorn, vervaardigd met hulp van AI (cc)