Zie hier de investering van Microsoft met 13 miljard euro in ruil voor onder meer 49 procent aandeel in OpenAI LP, de dochter van OpenAI Non-Profit dat met het personeel samen 51 procent bezit. De investering leek voor Microsoft met de plotseling optredende bonje in het bestuur afgelopen vrijdag aanvankelijk een miskoop, maar de waarde werd meer dan hersteld is met uiterst slim handelen van Microsoft en de ontslagen baas Sam Altman.

Grote zorgen over AI

OpenAI verbaasde eind 2022 de wereld met ChatGPT, vergaande technologie om mensen te laten communiceren met kunstmatige intelligentie vervat in het programma GPT-3.5 (gebaseerd op het baanbrekende GPT-3 van mei 2020). In 2023 kwam GPT-4 in een gratis en geavanceerde betaalde versie van 20 dollar per maand. Voor vervaardiging van afbeeldingen op aanwijzingen van gebruikers presenteerde OpenAI het programma Dall-E.

Na tientallen jaren van niet-ingeloste beloften was kunstmatige intelligentie (AI of ‘digitale hersens in computers’) ineens een realiteit, die bovendien toegankelijk werd voor miljoenen mensen om ermee te experimenteren.

De kracht van de software plus het zelflerend vermogen ontaarde in angstvisioenen. Zo’n 1.100 personen – inmiddels 33.000 - onder wie Elon Musk, Yuval Noah Harari, Gary Marcus en Steve Wozniak en vele academici (onder wie vanuit Nederland Paula Helm, Rens Bod, Alexander Rinnooy Kan, Tina van der Linden, Jan Pieter van der Schaar en Michel Schelleken) schreven een open brief met de waarschuwing dat AI in de nabije toekomst niet langer door menselijke intelligentie beheerst zou kunnen worden.

Ze baseerden zich op een stuk van OpenAI zelf. De ondertekenaars bepleitten een ontwikkelpauze van een half jaar. Niemand hield zich eraan, het halfjaar eindigde eind september 2023, en behalve de opwinding groeide ook het vermogen van AI met duizenden nieuwe programma’s en bewerkingen.

Van stichting naar bedrijf

OpenAI is eind 2015 opgericht door onder anderen Elon Musk, Sam Altman en Peter Thiel (geen ondertekenaar van genoemde brief!) en belangrijke AI-onderzoekers, met een startkapitaal van 1 miljard dollar. Musk verliet begin 2018 het bestuur en richtte xAI op.

In 2019 werd OpenAI omgevormd met een deels commercieel dochterbedrijf: “We willen ons vermogen om kapitaal aan te trekken vergroten en toch onze missie blijven dienen, en geen enkele reeds bestaande juridische structuur die we kennen biedt de juiste balans. Onze oplossing is om OpenAI LP op te richten als een hybride van een for-profit en non-profit - wat we een "capped-profit" bedrijf noemen.”

“Begrensd of beperkt winstgericht” vormde het uitgangspunt van de dochter. Commercialisering was nodig om personeel te binden met opties op aandelen om investeerders binnen te halen. Op de drempel stond al Microsoft met 1 miljard dollar, met als doel om Alphabet (Google), tot dan leidend in AI, naar de kroon te steken. Nog een paar miljard volgde en In 2023 de belofte van 10 miljard dollar investering, wat het totaal op 13 miljard zou brengen. Microsoft verkreeg een aandeel van 49 procent in OpenAI, andere investeerders en werknemers hebben 49 procent in handen en OpenAI's non-profit moederbedrijf 2 procent.

De scheuring

Vrijdag brak een paleisrevolutie uit bij OpenAI, beginnend met bonje in het bestuur. CEO Sam Altman kreeg zijn ontslag te horen wat ook het einde betekende voor voorzitter Greg Brockman. Vier leden resteerden: Ilya Sutskever, OpenAI's chefonderzoeker; Adam D'Angelo, medeoprichter van de vraag-en-antwoord website Quora; Tasha McCauley, techondernemer; en Helen Toner, directeur van een IT-onderzoeksinstituut van Georgetown University in Washington.

“Sam's gedrag en gebrek aan transparantie in zijn interacties met de raad ondermijnden het vermogen van de raad om effectief toezicht te houden op het bedrijf op de manier waarvoor de raad gemandateerd is”, aldus het bestuur van OpenAI in de verklaring. Altman werd verdacht van stiekeme commerciële initiatieven waaronder wellicht een poging om tot een chip voor AI te komen.

Mira Murati, de chief technology officer van OpenAI, werd benoemd tot interim ceo. Investeerders in OpenAI - die weinig macht hebben – poogden de handelingen van het bestuur te keren met een poging om Altman terug te halen. De gesprekken mislukten en het bestuur van OpenAI benoemde een volgende interim-ceo. Emmett Shear, de voormalige ceo van streamingdienst Twitch, als vervanger van Murati.

Commercie en persoonlijkheden botsen

Enige uren later kondigde Microsoft aan dat het Altman en Brockman zou aannemen om een geavanceerd onderzoekslaboratorium bij de techgigant te leiden, dat samenwerkt met Microsoft Ignite. Altman schrijft op X dat zijn missie doorgaat bij Microsoft.

De volgende verrassing: Ilya Sutskever spreekt grote spijt van zijn handelen uit op X: “Ik betreur mijn deelname aan de acties van het bestuur ten zeerste. Het was nooit mijn bedoeling om OpenAI te schaden. Ik hou van alles wat we samen hebben opgebouwd en ik zal er alles aan doen om het bedrijf te herenigen.” Wat werd gewaardeerd door Altman. Altman, Brockman en Sutskever begonnen samen aan OpenAI in 2015 en de breuk raakt hen persoonlijk diep.

Het ontslag van Altman werd vergeleken met het ontslag van Steve Jobs bij Apple in 1985.  Echter, bij OpenAI gaat het in essentie om een conflict tussen de altruïstische groepen, leunend op wetenschap en non-commercie, en de meer commercieel ingestelde ondernemers zoals Altman en voorheen Musk. Ook: hoe beteugelen de altruïstisch ingestelde bouwers hun afgunst tegenover degenen die rijk worden van AI en de eigen hebzucht als er miljarden dollars aan de horizon lonken?

Personeel kiest kant Altman

In een open brief eisen bijna alle 770 medewerkers van OpenAI het aftreden van het bestuur en zegen dat ze zouden opstappen als Altman niet zou worden teruggehaald: “Jullie acties hebben duidelijk gemaakt dat jullie niet in staat zijn om toezicht te houden op OpenAI. We kunnen niet werken voor of met mensen die een gebrek aan competentie, beoordelingsvermogen en zorg voor onze missie en medewerkers hebben…

Wij kunnen ervoor kiezen om ons terug te trekken uit OpenAI en ons aan te sluiten bij de onlangs aangekondigde Microsoft-dochteronderneming die wordt geleid door Sam Altman en Greg Brockman…We zullen deze stap op korte termijn zetten, tenzij alle huidige bestuursleden ontslag nemen ... en [Sam Altman en Greg Brockman] weer aanstellen.”

Verrassende medeondertekenaars zijn Sutskever en Murati. Daarmee lijkt het nagenoeg einde oefening voor OpenAI, al is de grote open – juridische – vraag: hoe zit het met het eigendom van de broncode van alles wat ontwikkeld is? En in hoeverre mag Microsoft met de broncode aan de haal gaan als uitgangspunt voor de AI-bouw binnen de eigen poorten?

De investering van 13 miljard dollar van Microsoft in OpenAI  leek verloren te gaan, maar gezien deze open vragen kun je dat niet stellen. Bovendien zou Microsoft, volgens anonieme bronnen, nog maar een fractie van de 10 miljard dollar geïnvesteerd hebben; nog voornamelijk in capaciteit op haar clouddienst Azure. Wel verkreeg Microsoft licenties voor gebruik van de technologie in zoekdienst Bing en in bedrijfssoftware zoals Office.

De koers van Microsoft steeg naar een recordhoogte na een aanvankelijk neergang afgelopen vrijdag. Het bedrijf voegde 30 miljard dollar aan zijn marktwaarde toe, ongeveer gelijk aan de waardering van OpenAI bij de investeringsronde met Microsoft. OpenAI zou tot vrijdag al 90 miljard waard zijn.

Nadella spreekt met Swisher

In een podcast met Karen Swisher afgelopen nacht deelde Microsoft-ceo Satya Nadella zijn ervaringen, zonder echt open kaart te spelen. Enkele citaten:

“Ik ben precies waar ik was op vrijdagochtend…ik voel me fantastisch over Microsoft en ons vermogen om te innoveren in AI…En ten tweede, ons partnerschap met OpenAI en dat we met Sam zijn. En dat is precies wat ik vandaag zou zeggen.”

Om er met droge ogen aan toe te voegen, nadat Microsoft reeds Altman en Brockman in dienst nam: “En we gaven meteen daarna een verklaring uit waarin stond dat ze Mira benoemden, die ik al kende. Ze maakte al heel lang deel uit van het OpenAI team. En dus zeiden we, ja, we blijven samenwerken met OpenAI…. Er is dus niet echt iets veranderd, tenminste wat mij betreft.”

Echter, Nadella was 1 minuut voor OpenAI het ontslag bekendmaakte daarover geïnformeerd door het bestuur van OpenAI. Nadella had tevoren geraadpleegd willen worden: “Natuurlijk hebben de non-profit besturen hun eigen toewijding aan hun missie. Maar gezien al onze investeringen in OpenAI… het is niet eens het geld en het kapitaal… En ja, ik denk dat je het verdient als belangrijke partner om geraadpleegd te worden over grote beslissingen.”

Kun je wel commercieel samenwerken? Nadella: We houden van hun missie. We houden zelfs van hun onafhankelijkheid. We hebben nergens problemen mee…Ik geloof in partnerschappen. In feite is een van de meest onderschatte dingen. Goede partnerschappen kunnen veel ondernemingswaarde creëren.”

“Wij hebben de softwarerechten”

Over de gesprekken op zondag met Altman en Brockman om hen terug te nemen in het bestuur van OpenAI: “We hadden het fijn gevonden als Sam terug zou keren als ze daarvoor kozen. Op welke manier dan ook steunen we Sam en Greg en het hele team, omdat we niet wilden dat het team uiteen zou vallen en de missie in gevaar zou komen.”

Dan zegt Nadella iets over de rechten: “We hadden veel vertrouwen in ons eigen kunnen. We hebben alle IP-rechten en alle mogelijkheden. Als OpenAI morgen zou verdwijnen, wil ik eerlijk gezegd niet dat een klant van ons zich daar zorgen over maakt, want wij hebben alle rechten om de innovatie voort te zetten, niet alleen om het product te bedienen.”

Hoe zit het met de investering? Opnieuw is Nadella niet geheel open: “Het is een ingewikkelde zaak. We hebben een aanzienlijke investering. Het komt niet alleen in de vorm van dollars, maar ook in de vorm van computers en wat dies meer zij. En dat geeft ons aanzienlijke rechten, zoals ik al zei.

Het is niet hands off. We zitten erin. We zijn onder hen, boven hen, rondom hen. We doen de kerneloptimalisatie. We bouwen de organisaties, we bouwen tools, we bouwen de infrastructuur. Het is echt een gezamenlijk project tussen Microsoft en OpenAI.”

Vertrek personeel altijd grootste risico

Nadella erkent wat boven is beschreven, het risico van de minderheid van 49 procent, maar vooral van vertrekkend personeel: “Er is altijd een risico. Er is een risico dat sleutelfiguren vertrekken... en dan het teamrisico. En ik bedoel, uiteindelijk kunnen we veel praten over technologie en andere dingen, maar het gaat om het menselijk kapitaal van elke organisatie.”

Hij houdt vol dat er continuïteit is gegarandeerd, interne en met OpenAI: “De manier waarop we dit zullen doen is dat het team zich zal aansluiten bij Microsoft en we zullen blijven werken met OpenAI. Er verandert dus niets. We hadden tenslotte veel technici van Microsoft die ook met OpenAI werken tot vrijdag. En dus zullen we hetzelfde blijven doen.”

Hij sprak al met de nieuwe ceo van OpenAI, Emmet Shearer: “Ik heb hem gisteravond voor het eerst ontmoet. En ik heb een paar gesprekken gehad, en ik heb in wezen de boodschap gebracht die ik net vertelde... namelijk dat we toegewijd zijn aan onze klanten en de innovatie en hen en Sam. En hij weet dat, en, weet je, en hij is akkoord met alles.”

En over het bestuur van OpenAI tenslotte: “Als dit bestuur aanblijft, ik denk niet dat ze dat zullen doen…Ik bedoel, het niet mijn beslissing, dat is aan hen…maar ik voelde me op mijn gemak bij de samenwerking met OpenAI met hun bestuur en ik ben blij dat ik kan blijven samenwerken met OpenAI. Zij zullen hun bestuur en wat al niet meer op een rijtje moeten zetten.”