Freelance wetenschapsjournalist Jop de Vrieze (op Twitter) schreef in De Groene een 10-pagina’s lang artikel Niet meer tussen de oren over mensen met verschijnselen van long covid als bewezen direct bewezen gevolg van covid-vaccins.

Het artikel is mede betaald door Fonds 1877, Stichting Democratie en Media, het Tripfonds van de Vereniging voor Wetenschapsjournalistiek en -communicatie en het Fonds Bijzondere Journalistieke Projecten, reden genoeg voor openbaarheid.

Zelfcensuur journalisten

Belangrijke van dit onderzoek is dat autoriteiten deze informatie liever niet gepubliceerd zien worden, oftewel onder de pet houden. Dat moet voor journalisten nu juist reden zijn om argwanend te zijn, maar in de covid-pandemie hebben de meesten vooral de regeringen gevolgd en kritische wetenschappers (aanvankelijk) vermeden.

Volkskrant-hoofdredacteur Pieter Klok stelde zich in aanvang op dit standpunt, maar achteraf heeft enkel Nu.nl hoofdredacteur Gert-Jaap Hoekman toegegeven te eenzijdig en weinig kritisch de staatsinformatie (regering, OMT, RIVM) te hebben weergegeven in het meest gelezen nieuwsmedium in Nederland. “Dat is niet goed gegaan en moet in de toekomst echt beter.”

Twijfels over reacties

De Vrieze koos na ampele overwegingen voor de barre feiten, maar had daar in dit geval moeite mee. In de podcast met Kees van den Bosch verwoordt hij nogmaals de doorstane angst om dit onderwerp op te pakken; reeds beginnend dat hij nerveus voor het gesprek juist gezien de heldere maar controversiële conclusies en het gepolariseerde onderwerp.

Het “draagvlak voor vaccinaties kan omlaaggaan en dat wil je niet op je geweten hebben…Wat nu als collega-journalisten en wetenschappers mij gaan zien als een anti-vaccinatie activist? Dus er is een afbraakrisico voor mij.”

Van den Bosch twijfelt of die keuze juist is: “Je loopt het gevaar dat Ongehoord Nederland volgende week uitpakt met “Ook de Groene Amsterdammer ziet nu het gevaar van de coronavaccinaties.”

De Vrieze bevestigt dat hij genoeg websites kent waar de nuance wordt gemeden en die enkel alinea’s uit zijn artikel kunnen nemen die hun argwaan tegen, of afwijzing van vaccinatie ondersteunen.

Vooroordelen heersen

Maar ook het tegendeel is het geval. Een fragment van een uitzending van Ongehoord Nederland met een vrouw die verhaal doet van klachten door vaccinatie wordt bij voorbaat verdacht gevonden. Volgens De Vrieze hebben hij en collega-journalisten en wetenschappers de neiging om te reageren met “Ja, dat zal wel, misschien is het wel gewoon nep, misschien overdrijft ze het, misschien heeft ze een andere agenda. En we klikken het weg en het is weg.”

De Vrieze kwam zelfstandig tot gelijksoortige geloofwaardige verhalen over medische schade met vaccins als hoogstwaarschijnlijke oorzaak en vraagt zich af over het afdoen van eerdere signalen: “Is die reflex misschien te makkelijk en comfortabel geweest? Want misschien moeten we deze verhalen, ook al zijn ze behoorlijk zeldzaam, toch serieus nemen. Omdat deze mensen anders bij Ongehoord terechtkomen.”

Van den Bosch erkent dat sommige mensen “nergens gehoord worden” door reguliere of grote media. De Vrieze stelt de ‘agenda’ die ON heeft tegenover de ‘agenda’ die andere media hebben om vaccinatie te promoten. “Ik heb verschillende mails gezien van journalisten die benaderd waren”. Dus reguliere media hebben hun taak verzaakt te onderzoeken, zo concludeert De Vrieze: “Dat is ook niet goed. Dan drijf je ze in de armen van alternatieve media.”

Kwalijk?

Is dat de enige reden dat het kwalijk is? Of staat hier een beroepsgroep te kijk die zich laat beïnvloeden door angst voor en afkeer van ‘verkeerde’ denkbeelden? De Vrieze bekent dat hij het onderwerp (te) laat serieus nam. Een andere journalist had bewijzen van nadelige effecten van vaccins, weet De Vrieze, maar vreesde voor zijn carrière bij publicatie. “Die verhalen schuiven we te snel terzijde. Het doet te veel met ons eigen wereldbeeld misschien.”

Jop vond de bewijzen van ziek maken door vaccins, ofschoon het aandeel van gevaccineerden gering is: 0,02 procent is het enige cijfer tot nu toe. Uiteindelijk komen Van den Bosch en De Vrieze tot de conclusie dat het nodig is dat journalistiek ook onderzoek doet naar verschijnselen die onwelgevallig zijn in het debat.

Ik vind dit een wonderlijk debat en conclusie. Feiten zoeken en aan waarheidsvinding doen is kennelijk niet enkel bij complotdenkers, maar ook in de reguliere journalistiek discutabel geworden; de ellende van de uit de bocht gevlogen polarisatie komt hier goed over het voetlicht.