Dit stelt advocaat-generaal Athanasios Rantos van het Europese Hof van Justitie (EHvJ) in een zaak rond Meta, moederbedrijf van Facebook, WhatsApp en Instagram. Meta werd in februari 2019 door het Bundeskartellamt, dat toezicht op eerlijke concurrentie in Duitsland, na drie jaar onderzoek veroordeeld wegens te omvangrijke dataverzameling.

De mededingingsautoriteit vorderde dat Facebook zijn bedrijfsmodel binnen een jaar zou wijzigen om de machtuitoefening met dataverzameling te beperken. Meta zou louter gegevens van Facebook, WhatsApp, Instagram en de Facebook plug-in op sites van derden mogen bundelen als de gebruiker daarmee instemt. Het Amerikaanse bedrijf misbruikt zijn marktmacht door gegevens ongevraagd te bundelen.

Meta/Facebook ging in beroep tegen de beslissing. De onderneming verwijt het Bundeskartellamt zij niet enkel de machtspositie overschatte, maar ook misbruik maakte van privacywetgeving om die aan te vallen. Het beroep dient voor het Oberlandesgericht Düsseldorf, dat er niet uit komt en de zaak voorlegt in Straatsburg.

AVG is ook mededinging

De vraag die het Hof moet beantwoorden luidt dus: ‘Kan een mededingingsautoriteit zich bij de beoordeling van een machtspositie beroepen op de AVG?

In zijn conclusie (zie ook hele dossier) stelt advocaat-generaal Athanasios Rantos dat een concurrentiewaakhond niet oordeelt over de naleving van de AVG. Echter, dat heeft het Kartellamt ten principale niet gedaan. Ze heeft de machtspositie van Meta onderzocht op grond van de AVG oftewel GDPR. Bepalingen van de AVG kunnen bij een onderzoek naar een machtspositie een belangrijke aanwijzing vormen.

Zo kan de toezichthouder op concurrentie de wijze van toestemming vragen voor dataverzameling niet direct veroordelen. Echter, hij kan die wel laten meewegen voor de vraag of er sprake is van machtsmisbruik. Bij de uitoefening van de eigen bevoegdheden mag een concurrentiewaakhond dus nagaan of een handelspraktijk verenigbaar is met de AVG.

De conclusie is niet bindend, maar wel belangrijk voor de uiteindelijke uitspraak van het Europese Hof van Justitie.

Economische bijbedoelingen

Ook plaatst Rantos de AVG in een spectrum waarvoor die oorspronkelijk mede bedoeld was, maar niet expliciet: Europa verloor de online concurrentiestrijd van Silicon Valley en kan de macht enkel indammen met lasttige wetgeving. In vervolg op de AVG komen straks de Digital Services Act en de Digital Markets Act in zwang, die data expliciet in het centrum van concurrentiemacht plaatsen.

Ook voor individuen is ‘privacybescherming’ veelal economisch van aard: het verstrekken van persoonsgegevens wordt afgewogen tegen daarmee te behalen voordelen; zoals gratis toegang tot de zeer gewilde platforms die ten onrechte ‘sociale media’ worden genoemd. Geheimhouding, privacy en databescherming als onderdeel van ruilhandel, dat hadden Amerikaanse juristen en economen in de vorige eeuw al door: van de huwelijksmarkt tot het roddelen bij de dorpspomp.