Maar is dit wel zo’n goede ontwikkeling in artificiële intelligentie, vroeg ik me af. Fijn dat dementerende ouderen geholpen worden door een zorgrobot, maar waarom zouden gezonde mensen een digitale assistent inschakelen om de kapper te bellen? Omdat zij te druk zijn? Met wat dan? Facebooken, e-mailen, appen?

We moeten ons goed realiseren dat alle technologische ontwikkelingen ertoe geleid hebben dat we steeds drukker zijn geworden. De tijd die we inmiddels besparen door efficiëntie, vullen we nu op met ‘druk’ zijn. John Maynard Keynes voorspelde in de jaren dertig van de vorige eeuw al dat we vier tot acht keer rijker zouden worden en dat we aan al onze behoeften konden voldoen met vijftien uur werk per week. Met het eerste punt heeft hij gelijk gekregen, maar met het tweede punt niet.

Genoeg is kennelijk nooit genoeg

Hier zien we dat we als mensheid over het algemeen niet in staat zijn om te zeggen ‘genoeg is genoeg’. Als onze buurman veertig uur werkt en daardoor een bijzondere vakantie kan betalen en een mooie auto kan kopen, willen wij dat ook. Bovendien leven we nog steeds in een wereld waar van werknemers verwacht wordt dat ze minimaal veertig uur per week werken. Tenminste, als ze carrière willen maken.

 Maar echt efficiënt is het niet, als je ziet waar we in bedrijven mee bezig zijn. Veel tijd gaat verloren aan vergaderen, e-mailen, gedoe met IT-systemen, conflicten oplossen, en bovenal voldoen aan de nimmer aflatende druk van aandeel- of toezichthouders, wat enorme werkdruk tot gevolg heeft.

Bovendien leidt ons gedrag tot consumptie van allerlei overbodige en nutteloze zaken, die we ‘omdat we zo hard gewerkt hebben, nu toch echt verdienen’. Dat beeld wordt versterkt als je op Koningsdag ziet hoeveel plastic troep en apparatuur mensen weer proberen te vérkopen.

De tijd die we naast werk nog over hebben, verdoen we met eindeloos achter schermen zitten en (social) media volgen. Ook hier realiseert Google zich dat de publieke opinie daar iets van gaat vinden. Google houdt nu bijvoorbeeld bij hoeveel tijd je achter een scherm zit. Sommige apps kleuren minder fel als je ze te lang gebruikt. Doet me beetje denken aan de pauzesoftware die je vroeger had, maar die ook niemand gebruikte.

Nee, laten we het nu maar erkennen. We zijn als individuele mens niet in staat om deze verleidingen, die ons leven zogenaamd makkelijker maken, te weerstaan. Kijk naar voeding – hoeveel mensen nemen nog de tijd om het zelf te bereiden? Laat staan om het zelf te telen. Kijk naar beweging – hoeveel mensen nemen de trap als er ook een roltrap is? Kijk naar de aandacht die de telefoon en de PlayStation van ons en onze kinderen wegkaapt. En ondertussen laten we ons, statusgevoelig als we zijn, verleiden tot weer een nieuwe versie van onze telefoon, of het kopen van hele dure merkkleding.

Liever minder gemak

Dus we hebben die minimaal veertig uur werken per week wel nodig om aan de hoge verwachtingen te voldoen. En al deze consumptiedrang, inclusief energieverbruik, heeft een verwoestend effect op onze planeet, die we afgrazen als een zwerm sprinkhanen.

Dus laten we ons leven wat moeilijker maken. Zelf je energie opwekken voor je schermtijd, geen parkeerplaatsen bij je kantoor zodat je even buiten moet lopen, lekker samen koken, niet meer gewoon een stom filmpje kijken, maar je verdiepen in kwesties en daar met elkaar over discussiëren. Leren nee te zeggen tegen ‘het gemak dient de mens’ en de efficiëntiemaffia. En zelf de kapper bellen voor een afspraak.

*) Mikkel Hofstee is oprichter en directeur van adviesbureau Lifeguard. Hij publiceerde onlangs het boek Oermens 2.0 - Oude genen in nieuwe tijden (Uitgeverij Water). Dit artikel verscheen eerder in NRC.

*) Photo by rawpixel on Unsplash