NRC bericht dat een ‘Internet Referal Unit’ van de Nationale Politie met vijf te werven internetspeurders gaat pogen Jihad-propaganda die opruiing of werving van strijders beogen op te sporen en providers te vragen deze te verwijderen. Ook willen ze de makers ervan helpen opsporen.

In een achtergrondverhaal bericht de krant dat ondermeer de Facebookpagina De Zuivere Aanbidding de IS steunt en opruiend en wervend van aard is. Dat klinkt allemaal reuze spannend, ofschoon nog even wordt gemeld dat het aanleggen van een ‘zwarte lijst’ van Jihadsites door de politie  - gewenst door het kabinet - al mislukte.

Hieronder volgt een heel verhaal over de diepgang van de operatie. Die volgt uit het Actieprogramma Integrale Aanpak Jihadisme voor bestrijding van 'radicaliserende, haatzaaiende jihadistische' uitingen op internet. Deskundigen kritiseren het grondig en zetten (ex-collega) Lodewijk Asscher die het met Ivo Opstelten presenteerde, weg als naïef en opportunistisch.

 In zijn wekelijkse analyse in NRC, voorafgegaan door een nieuwsbericht schrijft Tom-Jan Meeus over de inbraakpoging bij de Onderzoeksraad voor de Veiligheid (OVV) door hoogstwaarschijnlijk Russische staatskrakers.  Trend Micro plaatste dit in het kader van de Operation Pawn Storm. Boeiend detail in dit zinnige artikel van Meeus: het slot met de website Netherlands-embassy.ru. Dis is een nepsite, deels gekopieerd van de echte site van ambassade in Moskou. Het Russische ministerie van Buitenlandse Zaken haalde wel een link naar de nepsite weg, maar niet de site zelf. Buitenlandse Zaken vraagt daar tevergeefs om.

Kortom, als dat al niet lukt, hoe kun je dan de enorme internationale propaganda voor IS bestrijden? Vinger in de digitale dijk? Binnen een paar pagina’s van dezelfde krant wordt deze link niet gelegd. NRC wilde destijds ook onderstaand artikel Kabinet overspeelde hand bij online bestrijding IS niet hebben. Nieuwsuur van de NOS pakte het wel op en nam het als basis voor de reportage Aanpak Jihad op internet faalt.

Geheugen van journalisten en politici...Boeiend om te zien of minister Lodewijk Asscher, ook lijsttrekker, het opportuun acht actief achter de online Jihadbestrijding te blijven staan. Als jurist van Ivir wist hij dat het schonen van internet door één staat even onhaalbaar als onwenselijk is, maar hij stelde zich met Opstelten achter het Actieplan. Artikel uit 2015:

Kabinet overspeelde hand bij online bestrijding IS

Providers weigeren sites offline te halen, Justitie maakt geen zaak.

De beoogde aanpak van online jihadisme door het kabinet blijkt onuitvoerbaar. Internetbedrijven en deskundigen uiten harde kritiek.

Behalve met F16's in het Midden-Oosten zou de regering IS ook willen weerstaan op internet, vooral vanwege ronselen via websites en sociale media. Dit faalt, zowel strafrechtelijk als op grond van vrijwillige medewerking van internetbedrijven. Zelfs de beloofde voorlichting tegen jihadpropaganda komt niet van de grond.

De ministers Asscher en Opstelten (inmiddels weg) opteren in hun Actieprogramma Integrale Aanpak Jihadisme voor bestrijding van 'radicaliserende, haatzaaiende jihadistische' uitingen op internet.

De Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) zou namens de regering pogen om internetbedrijven te bewegen vrijwillig mee te werken aan blokkades van risicovol geachte sites, bijvoorbeeld voor rekrutering.

Overleg mislukt

Verzoeken van de NCTV om medewerking vielen echter in slechte aarde bij de grootste spelers KPN, Ziggo (UPC) en Leaseweb. Overleg met de branche mislukte faliekant. "Kabinet en NCTV willen ons in de frontlinie plaatsen van de online jihadbestrijding. Die vlieger kan niet opgaan", zegt Alex de Joode. Hij is Senior Jurist van Leaseweb in Amsterdam. Dit is één van 's werelds grootste bedrijven die websites op internet ontsluiten.

De woordvoerders van KPN en Ziggo sluiten zich aan. De laatste: "Wij weigeren de rol van politieagent. Dat hebben wij de regering laten weten. Voor jihadisme geldt geen uitzondering"

Dus faalt de beoogde online jihadbestrijding samen met bedrijven als poortwachter. Volgens De Joode is het kwalijk dat dit nimmer is rechtgezet: "De online paragraaf staat nu foutief in het Actieprogramma plan en is nooit gecorrigeerd voor de Tweede Kamer of publiek."

Kalasjnikov

Internetproviders worden al sinds hun start in 1995 gezien als welkome wetshandhavers maar ze hebben dat in een serie rechtszaken in Europa, vooral in Nederland gevoerd, bestreden. Ze voelen zich niet geroepen het verlengstuk van justitie te worden. Ze zien het net als Post NL die gevraagd wordt elke envelop open te stomen om te checken op gevaarlijke correspondentie of kinderporno. Of als de NS die opgedragen krijgt alle reizigers te fouilleren op messen.

Nu hebben Post NL en de NS wel eigen regels. Je mag geen bombrieven versturen of een Kalasjnikov mee de trein in nemen. Wettelijk werkt de 'vrijwillige medewerking bij internetproviders zo: iedereen kan melding maken van onrechtmatige publicatie bij een internetbedrijf. Dit beoordeelt of de uiting 'onmiskenbaar onrechtmatig' is. Zo ja, dan sluit hij de site af. De eigenaar kan dat aanvechten voor de rechter. In de praktijk zijn internetbedrijven voorzichtig: bij twijfel niet offline halen.

De Joode: "Van criminele sites kunnen wij redelijkerwijs beoordelen of ze onmiskenbaar onrechtmatig zijn, van jihadistische sites niet. De taal is vaak niet westers. En op zichzelf meestal niet onrechtmatig, maar als onderdeel van rekrutering wellicht wel. Dat kunnen wij onmogelijk beoordelen."

Eerder verzetten providers zich met succes tegen vorderingen om illegaal muziek- en filmaanbod te beoordelen en weren. BREIN startte een rechtszaak tegen Ziggo en XS4ALL en kreeg gelijk van de rechter. Maar in hoger beroep draaide het Hof de blokkade van The Pirate Bay weer terug. De zaak ligt momenteel bij de Hoge Raad.

Ook dwang onhaalbaar

Er is een tweede middel om jihadsites aan te pakken: de officier van justitie dwingt tot het afsluiten van websites of de toegang daartoe af met een beroep op het Wetboek van Strafrecht. Het internetbedrijf is dan verlost van de afweging of een site al dan niet door de beugel kan als een beroep wordt gedaan op vrijwillige medewerking.

Echter, als er op het gebod om een site af te sluiten geen strafklacht volgt met een rechtszaak, is er louter sprake van censuur door de overheid. Dat kan en mag de regering niet. Of de Tweede Kamer moet er een nieuwe wet voor aannemen. Zoals in Frankrijk recent versneld is ingevoerd om jihadsites te blokkeren. Zo'n wet zit overigens in de pijplijn in Den Haag, maar is zeer omstreden. Met de voorgestelde Wet Computercriminaliteit III kan een Officier van Justitie sites offline halen, naast zaken als het 'terughacken' en het decryptiebevel.

Maar die wet is er dus nog lang niet en Justitie durft geen strafzaken te beginnen. De Joode: "Het OM wil geen strafprocedure starten alleen om een site offline te halen. Dat is blijkbaar een groot probleem van de minister van Veiligheid en Justitie. Maar niet ons probleem."

KPN en Ziggo beamen dat Justitie en NCTV het niet aandurven om de afsluiting van jihadsites af te dwingen. Volgens De Joode overspeelt het kabinet zijn hand, temeer gezien de dreigende taal in het Actieprogramma: "Internetbedrijven die volharden (na attendering) in het faciliteren van 'geliste' terroristische organisaties door het verspreiden van jihadistische content, worden aangepakt." Gelist betekent in dit geval dat er een zwarte lijst komt van jihadsites die verboden kunnen worden en die providers dan moeten afsluiten.

Kort geheugen Asscher

Juridische lariekoek, vinden deskundigen. "Minister Asscher is in 2002 bij mij gepromoveerd op Communicatiegrondrechten, de constitutionele bescherming van het recht op vrije meningsuiting en het communicatiegeheim in de informatiesamenleving", laat professor Dommering, hoogleraar Informatierecht aan de Universiteit van Amsterdam, fijntjes weten.

Collega Nico van Eijk van de UvA vindt dat het blokkeren van websites zonder afdoende wettelijke grondslag onhaalbaar, en onderkent een tweeslachtige houding. "Vrijwillige medewerking verlenen blijkt in de praktijk lang niet altijd echt vrijwillig."

Gerrit-Jan Zwenne, hoogleraar Informatierecht in Leiden: "Het is niet bijzonder gelukkig om van internetbedrijven te verlangen dat ze vrijwillig meewerken. Het alternatief, dwangbevoegdheden, is niet haalbaar als belangen op een controleerbare wijze worden afgewogen."

'Maatschappelijke verantwoordelijkheid'

Het Ministerie van Veiligheid en Justitie en de NCTV zijn teleurgesteld in de weigering van de internetbedrijven om een front te vormen: "Het jihadisme vormt ook een bedreiging voor hun klanten, zoals kwetsbare jongeren. Internetbedrijven hebben ook een zorgplicht."

Op de vraag of er strafrechtelijk is opgetreden wijst de NCTV op het 'vertrouwelijke karakter' van de relatie met internetbedrijven omtrent dergelijke bevelen. Genoemde bedrijven hebben nog geen vorderingen ontvangen.

Ook beloofde het kabinet in het Actieplan, eveneens zonder gevolg: "Verder wordt er een geactualiseerde lijst van online jihadistische (sociale media) websites gepubliceerd. Gemeenschappen, professionals en ouders kunnen deze lijst gebruiken om hun omgeving te waarschuwen."

'Propagandabestrijding zinloos'

Mirko Schäfer van de Universiteit Utrecht, gespecialiseerd in sociale media, verbaast zich over bestrijding van online propaganda, ook in Frankrijk: "Onbegonnen werk. Waar leg je de grens? Islamitische Staat publiceerde een versie van het spel Grand Theft Auto voor propaganda. Ook het Amerikaanse leger zette een spel in voor werving, America's Army. Hezbollah doet het met Special Force. Mag dat wel?"

Bovendien sorteert een Nederlandse - of Franse - vinger in de dijk van het mondiale internet geen effect volgens Schäfer. Politie en AIVD kunnen de sociale media volgens hem beter benutten om te speuren wie zich aangetrokken voelt tot IS-strijd.

Schäfer vindt dat het Actieprogramma van Opstelten en Asscher "een schrikbarend gebrek aan kennis etaleert bij politici en bestuurders wat betreft internettechnologie en het gebruik daarvan".

Justitie en de NCTV zijn het niet eens met deze kritiek: "Internationaal - en in Nederland- spelen het internet en sociale media een belangrijke rol in jihadistische radicalisering. De jihadistische content, ook Nederlandse, biedt hen een platform om hun gewelddadige ideologie te verspreiden en voor verdere radicalisering en het binnenhalen van nieuwe aanwas. Daarom willen we optreden tegen dergelijke propaganda."