(Meer foto's onder het artikel.)

In het opzettelijk rommelig begin vraagt Phaedra, in veren, twee mannen in de zaal, na elkaar, om op te staan. Ze spuwt verbitterd haar gal over de beklemming van haar huwelijk met de Athener koning Theseus.  De gouden kooi van waaruit ze moet gadeslaan dat haar man een onverschillige onderdrukker, egoïst en hoerenloper is. “Het komt me de strot uit”

Magnifiek bedacht! Dat vind ik niet van het einde, wanneer Phaedra nog moet zeggen dat er heden ten dage niets veranderd is aan het patriarchaat. Zou het publiek na twee uur uitbeelding onderdrukking uitmondend in een verschrikkelijk noodlot voor de vrouwen en hun liefde, dat nog nodig hebben? Nou, een verzuchting die ‘typisch mansplaining’ is.

Maar dat is regisseur Ola Mafaalani na zo’n geweldige avond vergeven. Bovendien is ze vrouw, heeft dus altijd gelijk, En de feiten spreken: Trump, Poetin, Xi, Rutte en al die mannen (M) in de zaal (op één na natuurlijk) stutten het patriarchaat. Uitzonderingen zijn er, zoals in het stuk de tweede zoon (X) Acamas, gespeeld door Sander Plukaard. Soms zijn expliciete duidingen (uitspraken, details in het decor) over de desastreuze combinatie van patriarchaat, religie, vrouwen- en homohaat en politieke macht overbodig, want het indrukwekkende spel van de acteurs en enscenering maken dat afdoende duidelijk.

Romeinse en Griekse wraak 

De geweldige tekst van “Phaedra in vlammen” is van Nino Haratischwili, een hoog gewaardeerde Georgische schrijfster en theaterdirecteur in Duitsland, met succesvolle romans en toneelstukken op haar naam. Phädra, in Flammen, ging in maart 2024 in première in Frankfurt en beeld en geluid van het succes waaiden met een Oostenwind mee. Wat geen gewoonte is, want de Nederlandse cultuur is, wat buitenland betreft, voornamelijk Angelsaksisch, met een Deens randje.

Haratischwili (het leren van de naam uit het hoofd hoort bij inclusie) zegt, geïnspireerd te zijn door een verboden Pride in haar geboorteland, een queer-versie van het oorspronkelijke stuk te hebben gemaakt. Het stuk en de onderliggende mythe kennen al vele versies, waarover een aardige scriptie online staat.

In de oorspronkelijk Romeinse tragedie Pheadra van Seneca, neemt Phaedra haar toevlucht tot stiefzoon Hippolytus. Echter, in de eerdere Griekse versie Hippolytus van Euripides wordt Phaedra juist uitgebeeld als schaamteloze, wellustige vrouw door een betovering van Aphrodite over haar heeft uitgesproken. Atheners waren misschien beledigd door een vastberaden wellustige heldin van een tragedie die zichzelf rechtstreeks aan Hippolytus aanbood. Hoe dan ook, in de oudheid was de wraak op Phaedra nodig om de orde te herstellen. Gedrag is (bij de stoïcijnen) onderworpen aan de rede en natuurwetten.

Prachtige muziek en decor 

Ook het Nederlandse verhaal speelt in Athene in vertwijfeling. Theseus heeft zijn aftreden aangekondigd, voor oudste zoon Demophon heeft hij een huwelijkspartner opgesnord. Maar deze charmante Persea verleidt de stugge Phaedra in een passionele, zinnelijke liefde die haar groots doet klaarkomen. Seks overwint machtspolitiek, maar niet voor lan, want na ontdekking mondt de misogynie uit in femicide, het offeren van Persea voor het volk met het voeren aan de honden. Phaedra rouwt met de uiteengescheurde bebloede vrouw.

Het decor van zowel de seks als de rouwscène is een groot aquarium waarin de acteurs een nat pak halen, letterlijk en figuurlijk, maar het stel zich veilig waant. Een nog mooier element is de muziek van New European Ensemble waarvan de strijkers en celliste zich af en toe over het toneel bewegen en Yela de Koning even als violiste deel van uitmaakt

Humor is nooit ver weg, met de door en door hypocriete hogepriester Panopeus (penopaus?), een rol op het lijf geschreven van Rick Paul van Mulligen, en de springerige, jongere zoon van Theseus, moederskind Acamas (geestige rol van Sander Plukaard) die liever puppy's en paarden verzorgt dan macht na te streven. De dominante, later vertwijfelde koning die helemaal geen afstand van de troon wil nemen (Gustav Borreman) en Demophon (Yamill Jones) completeren een voortreffelijk cast van Het Nationale Toneel. Fijn trouwens dat het succes van Malou in tv-series een vermoeiende toneeltoernee niet in de weg staat.

*) Genoten: Phaedra in Vlammen, Koninklijke Schouwburg, 4 oktober 2025. Nog te zien tot eind november in een kris-kras door Nederland-tour in Eindhoven, Amsterdam, Gouda, Enschede, Den bosch, Delft, Tilburg, Haarlem, Drachten, Den Haag, Zaandam, Leeuwarden, Alkmaar, Utrecht, Alphen, Groningen, Heerlen, Leiden, Dordrecht, Amersfoort, Amstelveen, Zwolle, Maastricht, Rotterdam, Middelburg, Breda en weer Den Haag

**) Foto's: Bart Grietens voor HNT