Elon Musk, Jeff Bezos en Mark Zuckerberg steunen Donald Trump met hun media en miljarden en ze ‘chanteren’ Europa om wetgeving tegen hen niet te handhaven. In een ideële reactie wordt allerwegen wordt opgeroepen tot publieke actie om X, Facebook, Instagram, WhatsApp, Tesla en Amazon te boycotten. Vooralsnog lijkt vooral Tesla daarvan een slechtoffer, maar als enige.

Is Signal beter?

De motivatie om WhatsApp door Signal te vervangen is tweeledig: de steun van eigenaar Zuckerberg aan Trump met de ‘chantage’ om te voorkomen dat Europese wetgeving tot boetes leidt. En ten tweede de data die WhatsApp van ons zou gebruiken. De eerste reden lijkt vooralsnog geen opgeld te doen: Meta kreeg een boete van 200 miljoen euro opgelegd wegens overtreding van Europese regels met het aangeboden abonnementsmodel.

Signal-topvrouw Meredith Whittaker mocht in Nieuwsuur een gloedvol marketingbetoog houden als onderdeel van een geslaagd mondiaal p.r.-offensief met de nadruk op privacy. Het draait om metadata, wat niets te maken heeft met het bedrijf Meta, maar dat over verkeersgegevens gaat: WhatsApp zou data verwerken van je communicatie, met wie je wanneer chat en belt. Whittaker: “Deze data kan Meta gebruiken om bij haar andere diensten als Facebook en Instagram reclame persoonlijker te richten.”

De woordvoerster van Meta in Menlo Park, California, ontkent echter ten stelligste dat in Europa te doen. Ze verwijst naar een uitleg van Dick Brouwer, de Nederlandse technische directeur voor WhatsApp in Silicon Valley: “WhatsApp houdt geen logbestanden met wie iedereen chat of belt. We gebruiken alleen het absolute minimum aan data om te beschermen tegen spammers en ander kwaad. We gebruiken geen WhatsApp-data voor advertenties.”

Meta ging door met het charmeoffensief met een recente uitnodiging aan Nederlandse journalisten voor het verspreiden van de boodschap dat Meta die metadata van WhatsApp werkelijk ongemoeid laat. Ook zagen de 13,5 miljoen Nederlandse gebruikers recent plotseling WhatsApp zelf in hun tijdlijn opduiken met de mededeling dat de chat volkomen veilig is. Over metadata zweeg Meta.

Resteren er twee vragen: waarom maakt Meta zo veel werk van het behoud van WhatsApp-klanten als het geen geld noch data voor reclame oplevert? En actueel: lopen klanten massaal over naar Signal?

Trouw legioen voor WhatsApp en X

Om met die laatste te beginnen. In het geheugen ligt nog de actie van Arjen Lubach uit 2018 om Facebook te verlaten. Die mislukte compleet. Wetenschappelijk onderzoek onderbouwt de oorzaak. Facebook is geld waard voor gebruikers, zo toonden econoom Felix Eggers van (destijds) Rijksuniversiteit Groningen en de bekende MIT-econoom Erik Brynjolfsson aan: maar liefst 360 euro zou je deelnemers aan Facebook moeten betalen voor het verlaten van de dienst. Voor WhatsApp kwamen ze zelfs tot 500 euro waarde per jaar per gebruiker. Dat was theoretisch bepaald, want bestedingsruimte speelde geen rol. Dus mensen hoefden in de gedragstesten niet af te wegen of ze hun geld aan WhatsApp of een vliegticket zouden besteden.

Echter: de boodschap van de wetenschappers was duidelijk: morele bezwaren zoals uit privacypijn wegen betrekkelijk. Mensen voelen de last niet, althans vinden die niet opwegen tegen het plezier van sociale media. Dat bevestigt Neil van der Veer. Hij is directeur van Newcom in Enschede en Amsterdam dat de beste metingen verricht van gebruik van sociale media en klanttevredenheid:

 “Privacy speelt louter in theorie. Vertrouwen in sociale media schommelt al 15 jaar tussen de 15 en de 20 procent, nog aanmerkelijk lager dan in politici. Maar dat beïnvloedt op geen enkele manier ons gedrag als het gaat om gebruik van sociale media.”

Dat is slecht nieuws voor overgang naar Signal, voorspelt Van der Veer: “Die soep gaat niet zo heet gegeten worden. Signal had in januari 900.000 gebruikers, dus WhatsApp was met 13,5 miljoen wel 15 keer zo groot. Veel mensen experimenteren nu met Signal, maar zetten WhatsApp niet aan de kant. Ze zitten in veel groepen van vrienden, de buurt en clubs. Je bent daar waar je netwerk is.”

Een betere indicator dan het aantal deelnemers is dagelijks gebruik: WhatsApp gebruiken 11,6 miljoen Nederlanders dagelijks, Signal is meer een bijwagen met slechts 300.000 dagelijkse Nederlandse gebruikers. Dat laatste weegt ook zwaar bij Twitter. Van der Veer wijst op de heropleving van X: “Dat heeft een groep loyale gebruikers. Het totale gebruik van X daalde weliswaar van 3,2 naar 2,8 miljoen, maar het leger dagelijks gebruikers steeg, van 1,3 naar 1,4 miljoen.”

Toch voorspelt Van der Veer dat het aantal X-gebruikers zal blijven dalen, eerder dan bij WhatsApp: “Niet zozeer privacy of andere morele overwegingen spelen, maar meer de teloorgang van de kwaliteit. Bovendien is tijd een beslissende factor. Je kunt niet alles bijhouden, de meeste mensen bezoeken drie tot vier sociale media frequent.”

Hier speelt de aloude Wet van Metcalfe ook een belangrijke rol: de waarde van gebruik van een netwerk groeit exponentieel bij steeds meer deelnemers. Die kunnen nauwelijks individueel overstappen, bijvoorbeeld van WhatsApp naar Signal, opdat ze de (waarde van) het netwerk van al die verbonden kennissen niet kunnen missen.

En daar komt dan het groeiende contact met bedrijven en organisaties via WhatsApp nog bij, zo betoog ik in het nu komende deel.

Verdienmodel WhatsApp

Signal Technology is een non-profit bedrijf. Over 2023 bedroeg de omzet een fractie van die van WhatsApp, 35 miljoen dollar, voor tweederde deel afkomstig van donaties. Signal verdient aan reclame noch aan diensten voor bedrijven.

Meta maakt officieel geen omzet en winst van WhatsApp bekend. Volgens verschillende bronnen komt veruit de grootste omzet van advertenties van bedrijven op Facebook en Instagram die gebruikers naar conversatie op WhatsApp leiden, bijvoorbeeld naar aanbiedingen. Ook betalen bedrijven WhatsApp voor klantcontacten.

De directe omzet van WhatsApp schatten analisten op 1,3 miljard dollar over 2024. Dat komt van WhatsApp Business voor bedrijven. Ruim 200 miljoen bedrijven gebruiken dit om met consumenten te communiceren, vooral kleine ondernemingen in India, Indonesië en Brazilië. Meta int geld per duizend berichten.

De omzet van WhatsApp Business is nu weliswaar minder dan 1 procent van de Meta-omzet, de groeiverwachtingen van WhatsApp Business zijn enorm. Wolfe Research voorspelt zelfs tot 40 miljard dollar omzet per jaar, vooral door grootschalige AI-inzet voor klantenservice. Bovendien zet Meta in op afwikkeling van betalingen via WhatsApp.

Privacy speelt in dit model nauwelijks een rol voor Meta, integendeel. Bedrijven kunnen hun klanten via WhatsApp identificeren aan de hand van geverifieerde mobiele nummers en zelf bestanden met klantdata opbouwen.

CM.com in Breda

WhatsApp Business telt ook in Nederland inmiddels tienduizenden klanten, van Bol.com, AH en CoolBlue en van PostNL tot Eneco. KLM was wereldwijd een voorloper met inzet van WhatsApp voor contact met consumenten. Bedrijven communiceren met klanten over interesses, bestellingen, tickets en zelfs sollicitaties. De eerste duizend berichten van bedrijven zijn gratis, daarna laat Meta de tarievenkaart lopen met minimale bedragen die bij grootschalig gebruik flink optellen.

Eén van ’s werelds grootste partners van Meta voor zakelijke WhatsApp-diensten is het beursgenoteerde CM.com in Breda. Directeur Jeroen van Glabbeek: “WhatsApp-diensten maken deel uit van ons hele pallet van berichtenverkeer voor bedrijven, maar vormen daarin het zwaartepunt. We doen miljarden berichten per jaar via WhatsApp.”

De bijdrage aan de omzet daaruit voor Meta was naar schatting over 2024 zo’n 80 miljoen euro, relatief veel van de wereldwijde omzet van WhatsApp Business. Van Glabbeek ziet enorme groeipotentie: “Het is niet enkel efficiënter dan sms-verkeer maar genereert ook veel minder frauduleuze benadering van consumenten.”

De traditionele telefoniebedrijven hebben met protocol RCS de mogelijkheden voor communicatie via sms-verkeer via hun netwerken aanzienlijk vergroot. Van Glabbeek: “Dat is goed voor de concurrentie maar we zien dat de groei van WhatsApp door bedrijven niet te stuiten is.”

CM.com biedt in haar pakketten wel Telegram aan, maar Signal kent (nog) geen zakelijke diensten. Het bedrijf kan niet zeggen of, en zo ja wanneer die worden toegevoegd. Van Glabbeek: “Signal is nog niet interessant voor bedrijven.”

En privacy dan? “Daar maken financiële instellingen in Nederland zich nog zorgen om, maar andere partijen niet.” ING, Rabo en ABN Amro blijken inderdaad nog terughoudend met inzet van WhatsApp, zeker nadat ING een boete kreeg voor gebruik van WhatsApp wegens slordige privacy-omgang. Maar dat geldt niet voor andere B2C bedrijven.

Van Glabbeek spreekt een interessante verwachting uit: “Bedrijven versterken hun relatie met klanten via WhatsApp aanzienlijk, ook met klantdata. Ik denk dat gebruikersdata van WhatsApp voor Meta zelf relatief van minder belang worden naarmate ze meer inkomsten zal halen uit diensten voor bedrijven.”