Het is fijn dat uitgevers, in dit geval Boom, de biografen respecteren en de volledige 800 pagina’s van ‘Ruud Lubbers - Een slag anders’ durven uitgeven, inclusief 135 pagina’s bronnen en index (boekpresentatie). Maar willen alle lezers de duizenden details weten? Kun je niet beter 200 pagina’s op papier uitgeven en de rest digitaal, vooral aanklikbare bronnen?

Immers, wat beklijft er van het verhaal bij lezers? Voordeel van de Lubbers-bio is de vlotte, samenhangende schrijfstijl van Johan van Merriënboer & Lennart Steenbergen. Dat krikt het ‘nice-to-know’ gehalte van deze dikke pil op. (het ‘need-to-know’ van Lubbers biedt Wikipedia). Dus ik schrijf geen volledige recensie. Dat deden Jan Tromp in de Volkskrant en Paul van der Steen in Trouw en Kees Versteegh in NRC.

De successen van Lubbers zijn uitgebreid bekend, evenals zijn werkwijze: altijd gericht op compromissen, wel naar zijn inzicht, waartoe hij ministers en Tweede Kamerleden van zijn partij min of meer dwong. Wat betreft zijn principes was hij een adept van de Katholieke Volkspartij, waarvoor hij eerst minister van Economische Zaken was in kabinet-Den Uyl (1973-1977), toen KVP-fractievoorzitter, vanaf 1980 het CDA.

Echter, Lubbers hanteerde niet het zalvende, devote katholicisme van Dries van Agt, maar het geloof als heldere leidraad voor een sociaal-liberaal beleid. Lubbers (1939 – 2018) paarde als telg uit een Rotterdamse ondernemersfamilie en geleerd in de vormende tienerjaren bij de paters Jezuïten op kostschool Canisiuscollege in Nijmegen, en vervolgens economiestudie de liberale economische inzichten aan de - plicht tot - sociale bewogenheid.

Op het internaat gingen zijn intellectuele kracht en sociale eenzaamheid die later kenmerkend werden al hand in hand. Hij werd gekroond als beste leerling, liep voorop in geschiedenis en filosofie (vooral van dissidente jezuïet Pierre Teilhard de Chardin), werd voorzitter van elitegezelschap Mariacongregatie, bouwde gezag op, schreef voor de schoolkrant. Met zulke kwaliteiten werden studenten doorgaans daarna zelf Jezuïet, maar Lubbers verlangde naar het leven buiten het klooster.

En toen Lubbers een Nijmeegse demonstratie vanwege de Hongaarse opstand in 1956 voorkwam, zou een pater gebezigd hebben: “Daar staat een toekomstige minister-president.” De biografen bevestigen zijn brille en noemen hem “de Johan Cruijff van de vaderlandse politiek”.

Eerste kabinet-Lubbers beëdigd door koningin Beatrix, november 1982

Misstappen

Zo lijkt het een hele grote stap naar de missers van Lubbers, die in de loop ter tijd toenemen. Volgens mij als gevolg van de wet van de corrumperende macht waar weinigen zich aan weten te onttrekken, of het nu invloedrijke heersers, politici, wetenschappers, ondernemers of journalisten zijn. Neem Rutte met zijn “geen actieve herinnering”

Zo verhalen Van Merriënboer en Steenbergen van de misstap van Lubbers door in een tv-interview met de NOS nog in 2013 uit de school te klappen over de Koninklijke familie. Dit veroorzaakte de toorn van koningin Beatrix met wie de tot dan meer voortreffelijke relatie subiet stopte.

Lubbers was een notoire vreemdganger (‘De stier van Kralingen’), met tenminste één zwangerschap en abortus tot gevolg. Ofschoon juist zijn echtgenote Ria de seks buitenshuis niet als probleem zei te zien: “Voor mij is het al lang duidelijk: houden van is niet bezitten, maar lenen. Je leent iemand af en toe…Het is treurig als het gebeurt en dan is het iets waar je samen uit moet komen. Waarbij je je moet realiseren dat monogamie cultuurgebonden is.”

Het te groot geworden zelfvertrouwen van Lubbers gecombineerd met zijn solitaire inslag leidden tot mislukte pogingen om EU- en later Navo-topman te worden. Hij had, anders dan de geslepen optredende Rutte in 2023, gebrekkige steun verzameld. Hij mocht in 2001 wel Hoge commissaris voor de Vluchtelingen (UNHCR) worden, een club met 5.000 medewerkers.

Hoog te paard donderde hij ervan af door een #MeToo kwestie avant la lettre. Na een vergadering in Geneve stond hij met vijf mannen toen Cynthia Brzak passeerde die hij bij de middel pakte. Hij zou haar tegen zich aan gedrukt hebben, over de mate waarin verschillen de meningen maar het slachtoffer voelde zijn geslacht tegen haar billen. Hoe dan ook, zij diende een klacht in, gevolgd door onderzoek

In februari 2005 was het einde oefening voor Lubbers. Een intern VN-onderzoek bevestigde niet enkel de klacht maar sprak van nog vier vrouwen die Lubbers van seksuele intimidatie beschuldigden maar geen klachtg hadden ingediend. ER was geen 'patroon'van seksuele intimidatie. Wel had hij zijn autoriteit misbruikt met "intense, doordringende en intimiderende pogingen om de uitkomst van dit onderzoek te beïnvloeden".

Lubbers ontkende de beschuldigingen en zei dat hij zijn arm om het middel van de vrouw had geslagen als een vriendelijk gebaar. "Ik noem het vertrouwd, maar zeker geen seksuele intimidatie", zei hij. Echtgenote Ria zei dat de vrouw in kwestie te lelijk was voor haar man. Koffi Annan steunde Lubbers aanvankelijk, maar de situatie werd onhoudbaar. Annan en stafchef Mark Malloch Brown dwongen Lubbers – toen 65 jaar - zelf terug te treden, zes maanden voor afloop van zijn termijn.

Ria Lubbers, naast Ruud Lubbers, net in Slagharen herkozen als lijsttrekker, februari 1986

Tot nu toe onbekende mail van laatstgenoemde in de biografie bevestigt dat de beïnvloeding van het onderzoek de doorslag geven. Immers, aanvankelijk pleitte de VN-onderzoekers hem vrij van de #MeToo beschuldiging, maar hij had – net als eerder met Helmuth Kohl in de EU – wat persoonlijk vijandschap gekweekt. Dat werd zichtbaar in de ‘spin’ die doordrong tot een kritiek op Lubbers en een pleidooi voor ontslag van New York Times onder de titel Housecleaning in the U.N.”.

 Bij zijn aftreden zei de UNHCR-woordvoerder dat het vertrek treurig was voor Lubbers als “ongeëvenaard harde werker”, die nooit salaris wilde hebben, veel reizen zelf betaalde en jaarlijks 300.000 euro aan de organisatie schonk.

Lubbers zette veel in gang om ‘vrijgesproken’ te worden, zoals via de internationaal vermaarde rechtsgeleerde/politicus Peter/Pieter Kooijmans en ex-minister Max van der Stoel. Ze pleitten Lubbers vrij op juridische gronden, wat interessant is in het licht van de hedendaagse discussies over #MeToo-zaken. Moet het harde juridisch bewijs doorslaggevend zijn of volstaan getuigenissen?

Uit betrouwbare bron weet ik dat Lubbers ook probeerde via de toenmalige Nederlandse premier Jan-Peter Balkenende vrijgepleit te worden, met de suggestie om hem onschendbaar te verklaren. De biografen weten dit niet.

 Ze hebben zich voor deze affaire geconcentreerd op de gang van zaken bij de VN/UNHCR. In hun biografie is domweg weinig ruimte om allerhande meningen van omstanders aandacht te schenken bij alle feiten over Lubbers.

In de discussie in Nederland nam feministe Heleen Mees een rol van aanklager van Lubbers op zich in een column in NRC Handelsblad. Ze verweet hem leugens te verspreiden over het rapport over hem. Daarop kwam Lubbers in het geweer in een vraaggesprek dat ik met hem had voor Leugens.nl.

Lubbers Jezuïetenkompas faalde nog een laatste keer toen hij in 2010 onverwacht informateur werd van het VVD-CDA kabinet met gedoogsteun van de PVV. Hij had de notoire onbetrouwbaarheid van Geert Wilders niet door, een steun waar 13 jaar later net zo makkelijk nieuwe partij NSC zich aan stootte.

En de rest is, zoals dat heet, geschiedenis...

*) Johan van Merriënboer & Lennart Steenbergen, Ruud Lubbers - Een slag anders, Boom, 2024

**) Foto’s: Rob Croes / Anefo, Nationaal Archief, CC0