Voor opsporing van fraude en andere criminaliteit in het sociale domein heeft de Nederlandse overheid het Systeem Risico Indicatie (SyRI) opgetuigd, dat databestanden bundelt om daaruit patronen van wetsovertredingen te distilleren met aanwijzingen voor een richtingen van concrete verdenkingen. SyRI is door de rechter verboden. De zaak was aangespannen door zes organisaties en twee bekende Nederlanders in het intellectuele domein, Tommy Wieringa en Maxim Februari, beiden columnist van NRC. Ze werden niet-ontvankelijk verklaard door de rechter. fulmineerden tegen inzet van SyRI, Februari eerst in 2014, Wieringa in 2015 in de mooie Kousbroeklezing en 2019.

Echter, Wieringa neemt het zelf niet zo nauw met privacy van anderen. In november 2019 doet hij verslag van zijn pogingen om in zijn vroegere dorp binnen te dringen bij een bewoner in wie hij een potentiële romanfiguur ziet: “De aantekeningen en bezoeken werden veelvuldiger en gerichter. Het luisteren was afluisteren geworden, de gesprekken verhoren…Met de vraatzucht kwam de wroeging mee, want het is onbescheiden en intrusief om je andermans leven toe te eigenen.”

Diezelfde NRC publiceerde nog een bekentenis van privacyschending, tussen partners. Columniste Rosanne Hertzberger reageerde op een eerder opinieartikel van echtgenoot Arjen van Veelen. Waarin hij kritiek had op de geringe waardering die ‘de man’ ontmoet voor zijn huishoudelijke bijdragen, een echtelijke ruzie en regelmatig gekibbel over dit onderwerp.

“Het verhaal was een regelrechte schending van de privacy en intimiteit van ons gezin, maar werd opgestuurd met mijn instemming. Het diende namelijk een hoger doel. Ons gekrakeel is onderdeel van een onzichtbare wereldoorlog – „geen corveerooster, maar een cultuurstrijd”, in zijn woorden. Dit was functioneel naakt. Een verhaal over een doorsnee vader in een doorsnee Nederlands huishouden.”

Doorslaggevend in deze gevallen en de privacyschendingen die hierna nog volgen is de ‘zelfbeschikking’, een begrip waarin in onze Westerse cultuur veel waarde wordt gehecht, bijvoorbeeld ook met euthanasie. Ik denk dat die zelfbeschikking vaak economisch wordt afgewogen, letterlijk in voor- en nadelen. Tommy Wieringa heeft materiaal nodig voor zijn boek, het levert hem stof en later inkomen op. De inzet tegen SyRI kost betrekkelijk weinig moeite en levert aandacht op, na geld het tweede betaalmiddel in onze samenleving. En voor wie genoeg geld heeft, niet zelden het eerste.

We worstelen voortdurend met aandacht versus privacy - recht om met rust gelaten te worden en zelf ons gedrag te bepalen. In m’n proefschrift volg ik de inmiddels vergeten privacytheorie van de meest geciteerde jurist, Richard Posner.

Hij schreef veertig jaar geleden behartenswaardige sceptische verhandelingen over privacy. Hij ging niet enkel uit van de behoefte aan privacy die tegenwoordig in theorie eenzijdig aandacht krijgt, maar ook van de behoefte aan roddel en belangrijke informatie. Zo stelde hij dat op de huwelijksmarkt – tegenwoordig datingmarkt – je recht hebt op kennis over de slechte eigenschappen van de beoogde kandidaten, teneinde het risico op een verkeerde match te verkleinen.

Een ‘mismatch’ is individueel onwenselijk, maar ook maatschappelijk. Schending van privacy heeft dus ook een maatschappelijk nut. Dat stelde ook de socioloog Etzioni, die hier bekend werd als ideoloog van ex-premier Balkenende. Door privacywetenschappers werd hij nogal fel de maat genomen vanwege zijn benadrukken van de maatschappelijk gewenste begrenzing van privacy. De gemeenschap was zijn uitgangspunt.

Terug naar Posner en de privacyschending en ook ‘zelfschending’ die zo belangrijk geworden zijn voor de verkoop van media. Ze vormen een markt van nieuwsgierigheid versus prijsgeven, overgaand in voyeurisme versus exhibitionisme; dit verdringt de zogenaamd principiële houding.

Voyeuristische Volkskrant

Van de volgende voorbeelden van exhibitionisme in uitingen komt het overgrote deel uit de Volkskrant. Belangrijkste reden is dat deze krantentitel volgens mijn observatie het belang van privacy op een wat hypocriete manier benadert. Dat zei ook Lokke Moerel, niet over de inhoud van artikelen, maar over plaatsing van tracking cookies door de krant: “Het is in strijd met de wet, maar ik vind het vooral Volkskrant onwaardig. Wél kritisch schrijven over Cambridge Analytica en Facebook, maar ondertussen zelf alle informatie van sitebezoekers klakkeloos doorgeven.”

De cookieplaatsing is des uitgevers, maar ik vind de hypocrisie ook redactioneel terug. De krant heeft inderdaad veel artikelen met kritiek op gebrek aan privacy bij techbedrijven, maar cultiveert anderzijds het genre ‘onthullende interview’ met zo veel mogelijk privédetails. Dedain voor roddelbladen gaat gepaard het bevredigen van voyeurisme van de hoger opgeleide Volkskrant-lezers.

De Volkskrant-redacteur schrijft veelvuldig over vermeende privacyschendingen door Facebook, Google en andere techbedrijven, zoals in een column van Laurens Verhagen op 1 februari 2019: “Als het over privacy gaat, kunnen er niet genoeg kapstokken zijn, want onze privacy wordt elke dag geschonden…Neem Facebook, dat zo’n beetje elke week over de schreef gaat…Bedrijven als Google en Facebook bieden gratis diensten aan in ruil voor een stortvloed aan persoonlijke gegevens waarmee ze hun gebruikers tot in detail in kaart kunnen brengen, meestal zonder dat deze dat weten. Daar kan geen complottheorie tegenop.”

Overigens komt de afkeer van mogelijke privicyschending door bedrijven wellicht voort uit een gevoeld gebrek aan zelfbeschikking en controle. Zodra mensen zich in zelfbeschikking vrijer voelen gaan ze kennelijk vaak vrijer om met hun privacy. Terwijl de eigen privacy in de media in de waagschaal stellen voor iedereen zichtbaar is.

De dood van Joost Zwagerman

Schrijver Joost Zwagerman pleegde op 8 september 2015 zelfmoord. Nabestaanden van bekende Nederlanders weten intieme details voor altijd openbaar dankzij Wikipedia en andere bronnen. Zijn gezinnen, ziektes en depressies en vele intieme details blijven openbaar. Zwagerman was al niet zo van privacy en schonk in 2015 zijn privé archief aan het Letterkundig Museum.

Nabestaanden doen er nog een schepje bovenop, zoals ex-vriendin en ‘weduwe’ Maaike Peereboom in een interview aan Volkskrant Magazine, met details over Zwagermans depressies, allerhande medische details; alsmede zijn nachtelijke woedende e-mails. We lezen hoe Maaike zwanger werd van Joost, die dat moeilijk vond blijkens een ontboezeming van psychiater Bram Bakker. Maaike heeft ineens privacyschending tart: “Alsof hij daarom... Moet Max dat later lezen? Waarom zeg je zoiets? Hij vond het kennelijk interessant om zo over Joost te praten. Ik vond het onsmakelijk.”

Als een ander intieme details vertelt, is het ‘onsmakelijk’. Maar mevrouw Peereboom wijdt uit over de scheiding van Zwagerman in 2012 van echtgenote, zelfmoord, haar nieuwe liefde, hun zoontje Max, maar laat niettemin optekenen: “In feite gaat het niemand iets aan. Het is zo intiem. Daarbij heb ik ook met zijn moeder en zijn kinderen te maken, ik wil niet dat zij dingen teruglezen over Joost die zij te privé vinden.”

Deze ex, Ariëlle Veerman, publiceert haar belevenissen onder de vileine titel ‘De langste adem’. Ze heeft hem overleefd, terwijl hij alles in het werk stelde om haar ‘kapot’ te maken. De ondertitel luidt ‘een leven met Joost Zwagerman’ en er is ‘autobiografische roman’ aan toegevoegd als genre.

In de recensie in de Volkskrant noemt Eveline van Veen het een ‘Intens verdrietig boek over Joost Zwagerman’. “Alles wat mooi was, is lelijk geworden; de bitterheid is onloochenbaar…Het is geen afrekening, zegt Veerman in interviews, maar een cri de coeur. Ze vertelt haar kant van het verhaal omdat ze door Joost zo is zwartgemaakt dat ze als medeschuldig aan zijn suïcide werd gezien.”

Exploitatie van privéleven

Danielle Hooghiemstra beschrijft treffend de proporties van het ‘cultureel narcisme’ zoals dat floreert in tijden van persoonlijke marketing: “Veerman beschrijft hoe zij en haar drie kinderen sluipenderwijs onderdeel werden van het door hem opgetrokken publieke superego. Aangemoedigd door zijn omgeving werd dat steeds groter, tot het gedrocht uiteindelijk hemzelf eronder kreeg.”

De privacyschending als gevolg van marketingdoeleinden van het verdoemde Facebook en Google vallen in het niet vergeleken bij de marketing voor bijvoorbeeld dit boek met Veerman op televisie bij kletsprogramma Op1. Haar eerste zin: “Ik had heel erg de behoefte om te vertellen wat er precies is gebeurd.”

Dat ‘precies gebeurd’ maakt de duiding ‘autobiografische roman’ direct tot een farce. Trouw publiceert haar ‘eerste interview ooit’, twee dagen na het tv-interview gepubliceerd. Over Zwagerman: “Hij belaagde me met e-mails, soms wel dertig per nacht, nog tot twee weken voor zijn dood…Als hij geen zelfmoord had gepleegd, maar rustig een ander leven was gaan leiden, was dit boek er niet gekomen.”

Waarop Iris Pronk haar naar het waarom van de ontboezemingen. Veermans antwoord: “Omdat ik me gedemoniseerd voel… Ik weet niet of het alleen in mijn eigen hoofd bestaat, maar ik voel een onuitgesproken beschuldiging: dat ik medeplichtig ben aan zijn dood.”

Dat kinderen wederom slachtoffer zijn van de privacyschending is collateral damage, ze moeten er maar mee omgaan. In een vraaggesprek met het AD meent interviewster Vivian de Gier te kunnen vaststellen: “Van wrok blijkt geen sprake, wel van verdriet.”

Mevrouw Veerman over de begrafenis: “…niemand had het tijdens de toespraken over Joosts moeilijke of sombere kanten; het was de ene loftuiting na de andere. Met dat eenzijdige beeld kon ik niet leven en daarom heb ik dit boek geschreven.”

Meer nabestaanden

In de afdeling privacy en nabestaanden scoort Tim Overdiek, voormalig NOS-chef en nu ‘therapeutisch coach’, regelmatig. Hij schreef over zijn vrouw Jennifer die in 2009 na een verkeersongeluk overleed het boek 'Tranen van Liefde', en uit zich intiem op website Tim Overdiek Counseling en in interviews zoals in Trouw.

 Ook een manisch-depressieve vader, een moeder die non had willen worden en de eigen huwelijkscrisis worden met dit vraaggesprek openbare informatie. Ook dit: persoonsgegevens de vrije loop laten in ruil voor aandacht. Dat is geen waardeoordeel maar een vaststelling dat privacy vaak minder zwaar weegt dan aandacht genereren.

In rouwen is aandacht vaak meer waard van privacy; troost verwerf je met verschaffing van privé-informatie. Dat bewijst ook de nasleep van de MH17-ramp boven Oekraïne op 17 juli 2014. Dit bracht behalve enorm leedwezen een omvangrijke stroom privacygevoelige uitingen teweeg van en over 'de nabestaanden', vanuit verdriet, woede en verongelijktheid.

Zoals van Mirjam en Sandra Ploeg in Maarssen. Zij verloren hun vader en moeder, broer en pleegbroer, maar vinden het tijd voor een positief openbaar verhaal. Ze waren al lachend te zien in de documentaire MH17: Het verdriet van Nederland,  wat hen naar eigen zeggen de nodige hoon opleverde vanwege hun weigering om zielig te zijn. Toch was er privacyschending: volslagen vreemden eigenden zich soms het verdriet toe, zeggen ze in een Volkskrant-vraaggesprek: “Voor mijn gevoel stond iedereen stil toen we met zonnebrillen op de supermarkt binnenkwamen. Ik voelde me zo bekeken. We wilden ook geen ongezonde afhaalmaaltijden halen omdat ze dan zouden denken dat we verslonsden.”

Maar ze delen wel privé informatie: vertellen dat de ene zus in het ouderlijk huis wil blijven met een nieuw interieur en de ander juist een huis koopt in de stad waar ze studeert. Ze verhalen van herhaaldelijk opkomend verdriet en hartelijke reacties; en van een opa die op sterven lag tijdens de vliegtuigramp, maar nu nog leeft. Dus ook hier: zelfbeschikking maakt de privacyschending draaglijk, die door anderen wordt als schadelijk ervaren.

Ook de ramp met de verongelukte kinderen bij de spoorwegovergang in Oss in 2018 stimuleerde de openhartigheid over leedwezen. Columnist Rob Hoogland heeft in De Telegraaf te doen met de nabestaanden, maar wil niet openbaar rouwen. Ofschoon juist De Telegraaf de omzet stuwt met publicatie van vele persoonlijke ontboezemingen.

“Ik doe dat evenwel het liefst in mijn eentje. De goede verstaander maakt uit die toevoeging wellicht op dat ik mij ook ditmaal weer enigszins ongemakkelijk voel bij het 21ste-eeuwse ritueel van het massale, gezamenlijke rouwbetoon na tragische gebeurtenissen zoals dit ongeval. Welnu, dat klopt.”

Hoogland verwijst naar het essay van schrijver Bas van Putten Samen huilen (2014): “De schuldhulpprogramma’s van de commerciëlen, Alpe d’HuZes, stille tochten, Glazen Huis, Ferrari-rijders die kinderen met kanker ‘een onvergetelijke dag bezorgen’ – oké Nederland steekt het niet onder stoelen of banken. Een aangeslagen publieke moraal revancheert zich met exhibitionistisch élan als het theater van de voorbeeldigheid.”

Kanker goed onderwerp

Ook persoonsgegevens delen rond kanker werpt vruchten: aandacht. Fotograaf Geert Broertjes (32) werd nabestaande van zijn moeder, oma en tante, maakte er een fotoboek over, en de serie One Year. Behalve de drie vrouwen die de fotograaf aan kanker verloor, zag hij ook zijn vriendin Tessel vertrekken. Tegen het Parool: “Ik leefde in twee bubbels die op een totaal afwijkende manier emotioneel meeslepend waren. Ik ging van romantische weekendjes eropuit met Tessel naar het ziekenhuis om bij mijn moeder te zijn als ze haar zoveelste chemokuur kreeg.”

Vervolgens diende zich nog meer privéomstandigheden aan die de creativiteit een boost gaven: Geert zelf en zijn vader bleken kanker te hebben, vanwege een erfelijke afwijking. “Het is allemaal goed en wel, dat ziek zijn, maar laat ik er ook iets mee doen, zodat ik in elk geval bezig ben…Alles voor de fotografie…”, aldus Broertjes die ook melding maakt van een periode van drank en drugs, en van een nieuwe vriendin Nadia. Fotografie is kunst en broodwinning en kanker, dood en verderf gedijen beter in de openbaarheid van de fotograaf dan onder een laken van privacy.

Ook minister Grapperhaus van Justitie & Veiligheid vindt privacy niet het hoogste goed. Hij wil het boek ‘Onvoltooid voltooid leven’ publiceren over zijn na euthanasie gestorven vrouw. Tegen NRC: “Florentine…heeft ervoor gekozen om haar dood tegemoet te treden. Wat mij heel erg gefascineerd heeft, ook in bewonderende zin, is hoe iemand in twee, drie dagen tijd over een kolossale drempel heengaat. En zegt: ik treed liever de dood tegemoet. Daarvan zeiden veel artsen: ik vind het moedig en verstandig.”

In het licht van de dood vervaagt privacy. Dit roept echter ook de vraag op wat de bezwaren zouden zijn tegen een openbaar euthanasieregister; en ook tegen een openbaar donorregister. Privacygrenzen schuiven op in dit tijdsgewricht, wetgeving AVG of niet.

Leve de depressie

Dat geldt evenzeer voor het toenemend etaleren of zelfs dwepen met een depressie en burn-out in massa- en sociale media. Zeker een miljoen Nederlanders willen erkenning voor de betiteling van wat langer durende somberheid als ‘depressie’.

De burn-out slaat met nog meer succes toe en velt 17 procent van de beroepsbevolking, althans naar eigen zeggen. In termen van de AVG betreft het bijzondere persoonsgegevens. Die verdienen extra bescherming. Maar ondertussen puilen de media uit van bekentenissen over depressie en burn-out. Komt strenge wettelijke bescherming overeen met deze realiteit van ‘openhartige’ uitingen?

Een hartstochtelijk pleitbezorger van openbaarheid over depressie betoont zich actrice Maryam Hassouni. Ze schreef in 2019 in Vogue: “De buitenwereld zag mij als lief, altijd vrolijk, hardwerkend en energiek, maar achter dat vrolijke masker verschool zich een gefragmenteerd zelf, versplinterd in ontelbare scherven…Ik woonde op een hoekje van mijn bed en niets maakte me meer uit…Ik heb sinds mijn pubertijd last van depressiviteit.”

In 2017 al had Volkskrant Magazine Hassouni als prooi voor een ‘openhartig’ verhaal over de ziekte, vanaf haar 13^e. Reden voor de zelfschending van privacy: “Er zijn dingen waar we doorgaans liever niet over spreken. Omdat ze te pijnlijk, te moeilijk, te dichtbij of gewoon te intiem en persoonlijk zijn. Maar juist door open te zijn en het er – voorzichtig – wél over te hebben, kunnen we begrip en troost vinden.”

Ook hier: aandacht brengt begrip en troost, belangrijker waarden dan privacy. Niet zelden zijn er ook harde valuta in het geding, zoals bij kunstenares Ans Markus die de verkoopcijfers van een biografie opstuwt via het uitventen van psychisch leed. De Telegraaf mag melden dat zij al jaren gebukt gaat onder angsten, depressies en melancholie, mede veroorzaakt door gestorven familieleden, scheiding van een agressieve man en ernstige hypochondrie.

Gelukkig is daar de psychiater: “Het moet tussen mijn oren vandaan. Ze sneed meteen de juiste dingen aan, mijn jeugd, mijn huwelijk, agressie, dingen die zijn misgegaan, mijn gebrek aan eigenwaarde…Ik heb nog sessies voor de boeg, maar eerlijk gezegd ben ik bang dat het niet lukt. Het is zit allemaal zó diep.”

BekendeNederlanderhandel

Niet alleen voor mevrouw Markus, voor vele BN’ers is intieme informatie handelswaar om hun populariteit c.q. marktwaarde te vergroten. Waar te beginnen met de privé sores die radio-dj Ruud de Wildt over de lezers van de Volkskrant uitstort ter ere van zijn 50^e verjaardag?

Moeilijk opgegroeid in een gezin van elf kinderen, dat lid is van een Pinkstergemeente; in therapie nadat hij getuige was van de moord op Pim Fortuyn in 2002; in 2003 een dochter met Tatum Dagelet,  Toy Travis de Wildt); in 2004 scheiding; was een ‘slechte echtgenoot en vader’; tweede huwelijk met ene Aafke Burggraaf, twee kinderen wier namen Johnny en Teddy openbaar worden. Ze mogen lezen dat hun moeder op de huidige man Gijs verliefd werd toen ze nog getrouwd was met hun vader.

Heer de Wildt begon recent een relatie met ene Ilse, liep ook mis; vervolgens met bekende ondernemer Olcay Gulsen, die op televisie het einde van de relatie aankondigde. En dan toch privacypijn: “Ik ben al best een tijdje bekend, maar al die aandacht voor haar en mij vond ik heel heftig. We werden opgejaagd door de pers, kregen amper tijd samen iets op te bouwen en toen overleed haar ex. Voor allebei was het beter om rust te nemen, overzicht te krijgen.”

Een andere brokkenpiloot in de liefde, tv- presentator Jort Kelder, probeert openheid geheel te voorkomen, zegt hij althans. Maar geeft NRC een vinger, en de kwaliteitskrant grijpt gretig de hand in een kenmerkende conversatie:

“Je neemt katten, gezellig, en vervolgens zijn de katten gebleven en ging de vrouw weg. Geen vrolijke periode in mijn leven.”
U hebt het over Lauren Verster?
„Ja.”
We lazen dat ze net een baby heeft gekregen.
„Ja. Maar luister, ik praat niet over mijn exen, zeker niet als ze bekend zijn. Ik vind dat niet chic. Een van de goede dingen die je leert van Hoe heurt het eigenlijk? [een tv-programma over etiquette dat Kelder presenteerde, red.] is de waarde van stilte en stoïcisme. Denk je dat het leuk is om bij de Albert Heijn te staan en in de bladen de geboorte te zien aangekondigd van de baby van je gewezen liefde?”

Minder moeite etaleert de heer Kelder met privacyschending middels een foto bij het artikel van zijn huis op Terschelling, en met een vraag naar seksuele geaardheid: “Huizen er seksueel ook twee naturen in u? „Jullie bedoelen dat ik ook friemel aan mannen? Als het zo was zou ik het zo toegeven. Ben ik androgyn? Dat wel. Ik vind het leuk om te zeggen dat ik voor 51 procent hetero ben. Ik heb intense mannenvriendschappen, maar dat is heel wat anders dan een seksuele relatie…Ik heb geen zin meer in affaires, in de complexiteit, het is me te heftig. Ik vind relaties ook meer iets voor dertigers dan voor zestigers.”

Openbare damesliefde

Hetzelfde patroon treffen we in de Volkskrant in de finesses van de damesliefde in de relatie van advocate Bénédicte Ficq met historica Dorine Hermans. De laatste laat in een vraaggesprek weten verslavingsgevoelig te zijn en in alles extreem. Grenzen geeft de partner aan. Zij is (wel) erg op haar privacy gesteld, en dus wil mevrouw Hermans over haar niet vertellen. Maar de interviewster houdt aan, want bij een vol hart loopt de mond over en vervaagt alles wat privacy heet:

“Hoe lang zijn jullie al bij elkaar? 'Bijna dertig jaar. Soms vind ik het nog steeds vreemd dat ze zo'n warrig type als ik heeft gekozen.'
Is er nog een rolverdeling? 'Bénédicte zegt weleens: 'Ik ben hier zowel de man als de vrouw, en jij bent het kind.' (lacht) Het is wel prettig: als je met een vrouw bent, heb je in een relatie niets met die man-vrouwverdeling te maken …'

Wanneer kon u uiteindelijk zonder schroom aan uw seksuele voorkeur toegeven?
'Toen ik verliefd werd op Bénédicte. Sinds ik met haar samen ben en van haar hou, is alle schaamte weg. Ik maak me nog maar over één ding zorgen: dat ze eerder doodgaat dan ik.'”

De ultieme verliefdheid neemt de schaamte weg om vrijuit het privéleven bloot te leggen. Ouderschap van twee kinderen komt ook in de krant, aanvankelijk “doodeng”. Partner Ficq is naar zeggen op haar privacy gesteld, maar liet zich anderhalf jaar volgen voor een tv-serie over Ficq & Partners Advocaten.

De worstelingen met privacy doemen op bij plotselinge populariteit. Dat ondervond de onbekende cabaretier Henry van Loon met een rol in de populaire tv-serie Luizenmoeders. Gevolg: een ‘openhartig interview’ in de Volkskrant. Tenslotte waren zijn voorstellingen niet wild bezocht, en aandacht dient de marketing beter dan vasthouden aan privacy.

Van Loon heeft een periode van overspannenheid te bieden, waarin hij bètablokkers moest slikken om het podium op te kunnen; met de volgende smakelijke opsomming van details: “Een donker jaar, met ook nog wat zon. Zijn moeder werd ziek, vriendin Jennifer Hoffman (de moeder van Floor in De Luizenmoeder) verbrak na zes jaar hun relatie, hij moest verhuizen uit haar woning, raakte overspannen, volgde een therapie die hem hielp de pijn van een doorwoekerend jeugdtrauma te verzachten en ontmoette een nieuwe liefde. Die hij nog net kon voorstellen aan zijn moeder - voordat ze overleed, op 30 december.”

Het wordt nog attractiever, met een gang naar de psycholoog die een jeugdtrauma aanboort, en aanpakt met flitstherapie of Eye Movement Desensitization and Reprocessing (EMDR), waarbij traumatische herinneringen worden verdrongen. Videobeelden ontbreken.

Zakelijke privé sores

Het Financieele Dagblad ontdekte het genre ook, maar etaleert gaarne de emoties van het hogere echelon van het bedrijfsleven, zoals van Oscar Kneppers die volgens een artikel“aan de basis van 138 start-ups” stond met zijn Rockstart. Na zeven jaar is het afscheid daar:

“Ik viel in herhaling en stormde af op een hypermidlifecrisis…Ik had na mijn afscheid een coachingsgesprek met mijn broer en opeens ging alles schuiven. Misplaatste schuld en schaamte uit mijn jeugd: er kwam heel veel los. Ik voelde me verweesd binnen mijn eigen bedrijf…”

Partner Anouk moet er ook aan geloven: “We zijn heel verschillend. Vaak leidt dat tot verrassende wendingen en nieuwe inzichten en soms gaat dat mis. In 2016 hebben we het elkaar een tijd behoorlijk lastig gemaakt, en daarna heb je een nieuwe laag in je relatie: een nieuwe dimensie.”

In dezelfde krant heeft ook een oud-wildwaterkampioen en ondernemersadviseur behoefte om aandacht voor relatieperikelen te scoren onder de kop “Tineke Rensen vond na een gestrand huwelijk haar gevoel van vrijheid terug”. Met haar onderneming Powerful Business Academy geeft ze lezingen voor ondernemers.

“Hoe wrang het ook moge klinken, en al heb ik er lang over gedaan, die scheiding is een van beste besluiten die ik ooit genomen heb. Ik heb mijn vrijheid terug. Mijn twee dochters van 16 en 13 zijn om de week bij mij, en ik kijk er elke keer naar uit als ze komen, maar ik vind het ook heerlijk als ze er níet zijn.”

Maar soms moet een hele familie eraan geloven in de ontboezemingen, zoals van schrijfster Lieve Joris die het boek Terug naar Neerpelt schreef over haar precaire geschiedenis in een Vlaams katholiek gezin met negen kinderen, en ter promotie registers opentrok in vraaggespreken met Volkskrant Magazine en in NRC.

Ze noemt haar persoonlijke verhaal in de Volkskrant een pot jam in de kast waarvan ze nu mag snoepen. Het betreft vooral haar broer Fonny (Alfons) die “aan drugs verslaafd raakt en een onvoorstelbare puinhoop van zijn leven maakt. Het hele gezin Joris raakt er bijna door verscheurd…

Je vertelt nogal wat in het boek: dat Fonny aan het eind van zijn leven heroïne spuit met zijn 17-jarige dochter, die in internaten is opgegroeid. Hoe je vader op een avond vijf keer dronken opbelt naar je oudere zus om over Fonny te praten, terwijl je moeder op de achtergrond roept: ‘Laat me met rust.’.”

Ook de eigen langjarige relatie met Poolse partner Marek krijgen de lezers van de Volkskrant voorgeschoteld. Het vraaggesprek ademt een en al oprechtheid uit, geen seconde lijkt er iets van vrees voor privacyschending. De goegemeente mag het weten. En Google ook. En Facebook ook.

Ze bekent het onderwerp in de openbaarheid stringent gemeden te hebben teneinde haar ouders te sparen. Tegen NRC: “Het was een verhaal waar ik omheen reisde en ik heb lang gedacht: daar blijf ik omheen reizen, want wat is de legitimiteit? Waarom zou ik het prijsgeven? Maar toen stierf Fonny, in 1998, en daarna mijn moeder, in 2003, en mijn vader, in 2008, en mijn zusje Hildeke, die het syndroom van Down had. De belangrijkste personages waren weg en toen ging het vanzelf.”

Ze meent dat sprake is van “schaamte overwinnen door stijl…dit boek zit een laagje omheen, de stijl waarin ik het gegoten heb…Het mag niet te naakt geschreven zijn…Ik moet me bij alle verhalen afvragen: “Is dit niet te privé…Hopen dat ze [familie] inzien dat dit gedaan is met liefde.”

Voor iedereen begrijpelijke schaamlappen om privacy te schenden: het is met liefde gedaan en literair. Zo trek je anderen mee in de zelfbeschikking over familiaire privacy.

Seksmail met Grunberg

Voor datzelfde Volkskrant Magazine vulde gelauwerd schrijver Arnon Grunberg wekelijks een rubriek met een bekende Nederlander over sekswensen, -fantasieën en -genot; een intieme aanvulling van de bestaande rubriek Seksrabbijn des Vaderlands voor de Volkskrant. Het even ranzige als lumineuze idee kwam op tijdens een etentje van Grunberg en hoofdredacteur Philippe Remarque zelf, schreef Grunberg toen hij in 2019 de balans opmaakte met een ‘essay’.

Slechts tien benaderde personen van heel verschillende pluimage weigerden hun medewerking aan Seksmail. Een enkeling beriep zich op privacy, een woord dat in het essay ontbreekt. De mededeelzaamheid was verrassend volgens de auteur: “Een klein jaar seksmail heeft mij geleerd dat met wie je ook correspondeert over seks en erotiek er altijd iets te weten is dat de moeite van het weten waard is. Maar ook dat de wil tot weten, eveneens een hartstocht, consequenties kan hebben die je niet kon overzien toen die wil tot weten je overviel.”

De lezer is de voyeur, de mailende personen de artiesten die, in de wetenschap dat de correspondentie gepubliceerd zou worden, kunnen kiezen voor verzinsels en ironische distantie. “Begrijpelijk, maar de oplettende lezer kon ook achter die distantie ontwaren hoezeer seks…de vulkaan is waaruit het lava van de schuld en de schaamte spuit. Seksualiteit is de bron van de pijnlijkste innerlijke conflicten, omdat de begeerte dikwijls haaks staat op degene die wij zouden willen zijn, op degene die wij menen te moeten zijn.”