In Washington Post waarschuwt de Amerikaanse admiraal Andrew Lennon, commandant van de NAVO-duikbotenmacht, voor toegenomen activiteit van Russische onderzeeboten. De aandacht lijkt vooral uit te gaan naar onderzeese kabelinfrastructuur. Die lag er voorheen vooral voor telefonie, maar nu voor internet.

Tegelijkertijd waarschuwen Navo-baas Jens Stoltenberg in Frankfurter Allgemeinen Zeitung en Marshal Sir Stuart Peach, de Britse defensiebaas, in Financial Times dat de Russen het voorzien hebben op de onderzeese kabels. Dat is onderdeel van grotere activiteit van de Russen in de Europese wateren.

Duikboten kopen

Dat dit trio hiervoor tegelijkertijd waarschuwt, is geen toeval. Ze vinden dat de Navo-landen meer moeten investeren in onderzeeboten. In een aantal landen worden voorbereidingen getroffen voor nieuwe investeringen, ook in Nederland.

De vier Walrus onderzeeërs, die nu belangrijk werk doen in het traceren van de Russische boten, zouden in 2025 vervangen moeten worden. Daar zijn de nodige euro’s voor nodig: 2,5 miljard aanvankelijk,  maar wellicht zelfs vier miljard. De huidige regering is vooralsnog positief, maar er is veel kritiek op de hoge uitgaven. De wapenwedloop is duur en levert netto weinig op.

Economie = defensie?

Rusland breidde de vloot uit met veertien onderzeeërs. Ze worden vaker gesignaleerd in de noordelijke Atlantische Oceaan in de buurt van vitale kabels tussen Europa en Noord-Amerika.

De kabels zijn niet te beschermen, maar wel zijn de onderzeeboten in het oog te houden. Voor zover ze nog zichtbaar zijn voor ‘de vijand’. Beide partijen claimen met steeds nieuwe generaties onderzeeërs dat ze onzichtbaar zijn voor de ander, cruciaal om operaties uit te voeren zonder te worden gestoord. Bijvoorbeeld kabels breken.

Echter, de kabels zijn dusdanig belangrijk voor de economie van zowel Rusland als het Westen dat het doorbreken van de kabels wordt dagelijks ook voor miljarden dollars handel gedreven tussen de continenten.

Dus is niet duidelijk of de waarschuwingen voor toenemende agressie en dus noodzakelijke investeringen niet meer is dan een partijtje spierbellen tonen, of een serieuze voorbereiding op oorlog die hoe dan ook historisch onvermijdelijk zal blijken.

Ook wordt gesproken over pogingen om kabels ‘af te tappen’. Dat is spionage, maar niet de meest efficiënte methode. Internetverkeer over kabels is zo veel gigabytes groot, dat het filteren van relevante communicatie een mijl op zeven is. Bovendien liggen er heel veel kabels.

Echter, spionage op kabels is niet slechts denkbeeldig, maar al decennia de praktijk. Het Westen doet er net zo goed aan mee als Rusland, zo schreef The Atlantic al in een mooi overzicht in 2013

Al jaren waarschuwingen

Maar een aanval op juist de kabels tussen Amerika en Europa kan zeer schadelijk zijn, zo waarschuwt Keir Giles, expert in Rusland en in cyberoorlog bij de Britse denktank Chatham House. ‘Niet meer kunnen inloggen op Facebook zal maar een heel klein probleem zijn. Ook bijna alle internationale handelsverrichtingen en financiële transacties verlopen vandaag via de onderzeese internetkabels.’

In zijn rapport The Next Phase of Russian Information Warfare van 2016 heeft hij het al uitgebreid over de kwetsbaarheid van kabels en aandacht van de Russen hiervoor, zowel om die te kunnen vernietigen als voor spionage. (pagina 11-13). Giles onderbouwt zijn beweringen met de nodige indicaties, maar weet er het fijne niet van.

Hij citeert eerdere artikelen, zoals in oktober 2015 in New York Times: Russian Ships Near Data Cables Are Too Close for U.S. Comfort. Daarin komt de combinatie van het ongemak met de kwetsbaarheid van de kabelinfrastructuur en de Russische aandacht aan bod.

Dit werd gevolgd door een artikel in The Conversation waarin de militaire dreiging werd getemperd: het grootste gevaar voor de kabels komt van uitgegooide ankers en/of vissersboten.

Er is al heel lang een internationale club van kabelbeschermers, de ICPC. In de ledenlijst treffen we Nederlandse bedrijven aan die kabels helpen leggen of herstellen of juist naar boven halen na in onbruik te zijn geraakt, zoals CRS Holland en VMBS. En partijen die de kabels mede exploiteren zoals KPN en de Russische exploitant Rostelecom. Maar de leuke bijeenkomsten en feestjes van dit gezelschap halen weinig uit als strijd serieus wordt.