Jef Horwitz publiceerde al in mei 2025 onderzoek Wall Street Journal dat op Facebook en Instagram een enorme vloed aan valse advertenties wordt gepubliceerd. Vooral Aziatische bendes plaatsen reclame van bestaande bedrijven met aanbiedingen die leiden naar valse websites die precies die van de bestaande bedrijven zijn. Daar doen gebruikers dan bestellingen die ze nooit ontvangen maar wel betaald hebben.

Horwitz noemt het voorbeeld van de Amerikaanse groothandel Half-Off Wholesale waarvan Meta het afgelopen jaar 4.400 verschillende advertenties met het adres van dit bedrijf publiceerde op de platforms, maar slechts 15 daarvan plaatste Half-Off WholeSale zelf.

Bovendien krijgen de miljarden gebruikers van Facebook, Instagram en WhatsApp frauduleuze e-commerce- en investeringsconstructies, illegale casino's en verboden medische producten aangeboden.

Maar aan deze onthulling waren nog geen actuele bedragen gekoppeld, noch de impliciete bevestiging door Meta vanuit geheime interne documenten. Horwitz kreeg die recent toegespeeld.

Uit nieuw/aanvullend onderzoek van Jeff Horwitz bij Reuters blijkt dat Meta tientallen miljarden int uit reclame waarvan ze weet dat die van oplichters komt. En onderneemt daar weinig of niets tegen. Meta schatte intern dat 10 procent van de inkomsten in 2024 afkomstig was van advertenties voor oplichting en voor verboden goederen: zo’n 14 miljard euro.

Ook stelt Reuters dat Meta gedurende ten minste drie jaar heeft nagelaten om de lawine aan valse advertenties te detecteren en te stoppen. “Een groot deel van de fraude was afkomstig van adverteerders die zich zo verdacht gedroegen dat ze door de interne waarschuwingssystemen van Meta werden gesignaleerd. Maar het bedrijf verbant adverteerders alleen als zijn geautomatiseerde systemen met een zekerheid van ten minste 95 procent voorspellen dat de adverteerders fraude plegen.

Gebruikers worden niet vergoed. Sterker nog, als ze eenmaal klikken op valse reclame, dan leidt het algoritme van Meta op Facebook, Instagram tot meer blootstelling aan de oplichting. Gebrek aan toezicht op de online reclamemarkt is een belangrijke oorzaak dat Meta z’n gang kan gaan.

In een reactie op de onthulling stelt Meta dat de documenten die Horwitz voor Reuters heeft ingezien “een selectief en verdraaid beeld geven van Meta's aanpak van fraude en oplichting”. De interne schatting dat Meta in 2024 10 procent van zijn omzet zou halen uit oplichting en andere verboden advertenties is “grof en te ruim”. Later zou het werkelijke cijfer naar beneden zijn bijgesteld. En Meta doet er uiteraard alles aan om de fraude te bestrijden.

Bij WSJ won Horwitz met collega’s prijzen voor The Facebook Files die bedrog van Meta op velerlei terreinen aantonen met de dochters Facebook, Instagram en, in mindere mate, WhatsApp. Steeds weer hetzelfde liedje: Meta blijkt op de hoogte van bijvoorbeeld schade voor tieners door een stroom uitingen op Instagram maar doet er weinig tegen. “We doen niet echt wat we in het openbaar zeggen dat we doen”, zo luidt de kern. Overigens van een anonieme bron, maar bevestigd door Meta in een aantal interne documenten.

Google mocht z’n gang gaan

Uit onderzoek van Cornell University in New York onder de titel “Google’s hidden empire” blijkt dat de Europese Commissie vanaf 2004 een liberale visie ging hanteren om de overname- en investeringsgolf van grote concerns niet langer dwars te zitten.

Die was in feite te wijten aan de opkomst van wat heet Industrial Organization (IO), een eufemisme voor de acceptatie van "de economie van onvolmaakte mededinging”. Deze neoliberale economische wind waaide van de VS over naar Europa. 

Die liberale visie werd aangehangen door de Europese Commissaris van dienst destijds, Neelie Kroes. Ze zei: “De fusie-tsunami is een goed teken […]. Deze processen […] moeten hun gang kunnen gaan zonder onnodige politieke bemoeienis.”

Google profiteerde vooral met de overname van Doubleclick in 2007, toen het leidende online advertentiebedrijf. In weerwil van dreigende monopolisering die uitgevers van online publicaties en adverteerders zou treffen, ging de Europese Commissie akkoord met de overname.

Brussel liet de oren hangen naar dure externe adviseurs van Google die dit propageerden, en de Amerikaanse goedkeuring door toezichthouder FTC die ook gestoeld was op de economische inzichten van de Chicago School.

Er was geen gevaar voor integratie van verschillende Google- en DoubleClick-diensten, zo luidde het belangrijkste argument voor goedkeuring. De praktijk leerde spoedig anders. Dat was, cynisch gesteld, een lucratieve misvatting, want de EU legde Google in september 2025 een boete op van 2,95 miljard euro wegens misbruik van dominantie in de online reclamemarkt.

Ondertussen verloor de Europese markt in de afgelopen 17 jaar sinds de overname echter miljarden euro’s aan reclame en is de boete in feite een kleine correctie van het falen in 2007, toen de overname volgens deze onderzoekers tegengehouden had moeten worden. Immers de verticale integratie gaf Google de macht over de advertentiemarkt “alsof bank Goldman Sachs het eigendom zou verwerven van de aandelenbeurs van New York”.

Dezelfde economische misvattingen vanuit IO lagen in 2020 ten grondslag aan de goedkeuring van de overname van horlogemaker Fitbit door Google voor zo’n 2 miljard euro. Met Fitbit ging sinds de overname door Google bergafwaarts, met zo’n 10 procent omzetdaling in zowel 2023 en in 2024. De grote winst echter, aldus de onderzoekers, is de integratie van de Fitbit-data met die van andere Google-diensten. Google is bezig met de integratie van Fitbit-accounts in Google-accounts, een stap die in 2026 verplicht wordt voor alle gebruikers. Fitbit wordt gebruikt voor de Google Pixel Watch.

Duizenden transacties van Google

Echter, zo betogen de onderzoekers, de toezichthouders nemen maar een fractie van de marktuitbreiding door Google onder hun loep. Google nam 250 bedrijven over. Bovendien investeerde het, direct en indirect, in nog eens 2.500, veelal kleine bedrijven. Dat is veel meer dan Amazon, Apple, Microsoft en Meta samen, zo blijkt uit registraties van Pitchbook. Sinds 2010 is er een eerst gestage, dan snellere stijging van dit aantal investeringen:

Het overgrote deel van de participaties verloopt via Google for Startups, een kleiner deel via Google Ventures (GV) en Gradient Ventures dat specifiek op AI-bedrijven gericht is.

De vraag is of de onderzoekers Google for Startups juist kwalificeren, want het programma behelst geen overname van aandelen maar aanbod van Google-producten, mentoren,  netwerken en (gezamenlijke) kantoorruimte. Het belangrijkste product is de Google-cloud die wordt aangeboden in de vorm van te besteden cheques. Google vereist geen data. De Nederlandse bedrijven SeaO2, Send AI, Energy Web en Weaviate doen eraan mee.

Google bouwt een kring van bedrijven die haar welgezind zijn. Google was aanvankelijk vooral gericht op het vergaren van zo veel mogelijk data en het combineren van diensten, investeerde daarop meer in algoritmes om die data te exploiteren, en momenteel in AI-diensten die toegevoegde waarde kunnen bieden op het hele aanbod van Google. Het is onmiskenbaar dat Google zo de macht uitbreidt van databergen naar algoritmes en AI.

Israëlische overname

Volgens de onderzoekers zou de Europese Commissie eindelijk de tanden moeten laten zien met de overname van het Israëlische beveiligingsbedrijf voor de cloud, Wiz. Dit is pas in 2020 opgericht maar nu voor Google’s moederbedrijf Alphabet al 32 miljard euro waard. Onder de regering-Biden verwachtte Alphabet te veel tegenstand, maar met de komst van regime-Trump is het bod in maart 2025 alsnog geactiveerd en moet in 2026 gestand gedaan worden.

Goedkeuring ontbreekt nog voor deze beoogde grootste overname ooit van Alphabet/Google. Het geld gaat naar de bankrekening van de oprichters, vier ex-officieren van het digitale onderdeel van het Israëlische leger IDF, Unit 8200: Yinon Costica, Assaf Rappaport, Ami Luttwak en Roy Reznik ontvangen dan elk 3 miljard dollar. (De Chief Dog Officer Mika van Rappaport is inmiddels overleden.) Miljarden zullen ook vloeien naar de investeerders Sequoia Capital, Andreessen Horowitz, Index Ventures, Advent en Greenoaks.

Goedkeuring in Washington leek al verzekerd nu het belang van de overname wordt getrokken in een toename van de veiligheid van de Verenigde Staten met zijn belangrijke cloudaanbieders. Goldman Sachs vertegenwoordigt Wiz. Wat nog roet in het eten kan gooien is verzet van concurrenten als Amazon en Microsoft, wier klanten op cloudplatforms AWS en Azure ook Wiz afnemen en overgehaald zouden kunnen worden om met Google zaken te gaan doen. Echter, net na publicatie van dit onderzoek heeft het regime-Trump op 5 november 2025 de overname goedgekeurd.

De onderzoekers van Cornell suggereren dat de overname van Wiz wederom monopolisering tot gevolg heeft, nu van clouddiensten, juist door de uitbreiding naar andere terreinen van de activiteiten van Alphabet en Google. In de 600 miljard dollar grote cloudmarkt (2024) heeft Amazon AWS nu ruim 30 procent, Microsoft Azure ruim 20 procent en Google ruim 10 procent, maar de macht van de laatste groeit het snelst.

De vraag is echter of in het huidige politieke spectrum, met grote druk uit de VS in Brussel om het Amerikaanse bedrijfsleven met rust te laten, de Europese Commissie de vingers gaat branden aan Wiz. In de AI-strijd tussen de VS en China steekt Europa af en toe het vingertje op, maar het beseft dat ze wat minder noten op de zang moet tonen. De vraag stellen is hem dus beantwoorden.