Landen zijn afhankelijk geworden van een netwerk van kabels en leidingen onder de zee voor hun energie en communicatie. Het is dan ook zorgwekkend om krantenkoppen te lezen over communicatiekabels die worden doorgesneden en, in één geval, een onderzeese gaspijpleiding die wordt opgeblazen.

Kritische onderzeese infrastructuur (CUI), zoals deze verbindingen bekend staan, ondersteunt ongeveer 9 biljoen dollar (zo’n 7,5 miljard euro) aan handel per dag. Een gecoördineerde aanval op dit netwerk kan ongetwijfeld verwoestende gevolgen hebben.

Maar als voormalig onderzeebootcommandant die onderzoek doet naar maritieme veiligheid, denk ik dat het aanvallen en verstoren van het netwerk niet zo eenvoudig is als sommige berichten doen voorkomen. Opzettelijk een pijpleiding grijpen met een slepend anker, in relatief ondiep water, kan veel schade veroorzaken maar is een tamelijk opvallende en eenvoudige truc

Kabels een ander verhaal

Het aanvallen van kabelnetwerken in diepere wateren vereist meer geavanceerde methoden, die veel moeilijker uit te voeren zijn.

Een vijandige staat die dit netwerk wil aanvallen, moet eerst de kabels lokaliseren die hij wil aanvallen. De meeste nieuwere commerciële kabels zijn heel duidelijk in kaart gebracht, maar hun posities zijn niet exact.

Kabels en pijpleidingen, zelfs de zwaarste, zullen enigszins afdrijven tijdens het leggen. Als ze in dieper water worden gelegd, kunnen ze meer afdrijven.

Nieuwere kabels worden vaak in een ondiepe sleuf begraven om ze te beschermen, Dat maakt het lokaliseren en bereiken ervan moeilijker. Oudere kabels zijn aangelegd in een tijdperk waarin de navigatie minder nauwkeurig was, sommige zelfs voordat het GPS-netwerk beschikbaar was voor civiel gebruik. Ze liggen niet in voorspelbare patronen.

De posities van militaire kabels worden om veiligheidsredenen over het algemeen helemaal niet bekendgemaakt. Om de doelkabel te lokaliseren, is een gedetailleerd inzicht in de topografie en de kenmerken van de zeebodem nodig. Dat soort beelden kan alleen worden opgebouwd door middel van onderzoek en verkenning.

Het nauwkeurig in kaart brengen van de zeebodem kost tijd en moeite. En om zekerheid te krijgen, moet het onderzoek of de verkenning in overlappende rijen worden uitgevoerd. Dit is nauwgezet werk dat afhankelijk is van de toestand van de zee.

Gespecialiseerde apparatuur

Om een kabel op de zeebodem of in de geul waarin deze ligt te identificeren, is een sonarresolutie van ongeveer één of twee meter nodig, waarvoor gespecialiseerde apparatuur vereist is.

In 2024 werden verschillende onderzeese telecommunicatiekabels in de Oostzee beschadigd. Hoewel er vermoedens waren dat schepen met hun ankers de kabels hadden beschadigd, konden de autoriteiten dit niet bevestigen. De schade is niet definitief aan een derde partij toegeschreven.

Er bestaat angst voor “hybride oorlogsvoering”: niet te stuiten acties van een ander land die voldoende zijn om ernstige storingen te veroorzaken, maar niet voldoende om als een toerekenbare oorlogsdaad te worden beschouwd.

Russische marine

In 2017 zei de Britse chef van de generale staf dat Rusland een bedreiging vormt voor onderzeese kabels. Rusland heeft veel geld, tijd en moeite gestoken in de ontwikkeling van platforms en capaciteiten die gericht kunnen worden ingezet tegen onderzeese infrastructuur.

Een Russische organisatie, het Hoofddirectoraat voor Diepzeeonderzoek (GUGI), exploiteert kernonderzeeërs die in diep water kunnen opereren en een onderzoeksschip met een onderzeeër die tot 6.000 meter diep kan opereren.

De Russische marine heeft ook onderzoeksschepen zoals de Akademik Vladimirsky. De precieze sensoren waarmee het schip is uitgerust zijn onbekend - maar tijdens een onderzoekexpeditie naar de Zuidpool in 2012 heeft het een protonmagnetometer ingezet, die kan worden gebruikt om metalen objecten op de zeebodem, zoals pijpleidingen, te ontdekken.

Er zijn echter geen aanwijzingen dat deze onderzoeksvaartuigen betrokken zijn geweest bij het verstoren van de onderzeese infrastructuur.

Defensie effectief

De activiteiten van dergelijke schepen blijven niet onopgemerkt door het westen. Camerabeelden kunnen waarschuwingen afgeven bij verdachte activiteit en westerse onderzeeërs kunnen onderzoeksvaartuigen volgen en observeren. 

De dreiging voor Europa's kritieke onderzeese infrastructuur is reëel en de gevolgen van een succesvolle aanval kunnen catastrofaal zijn. Maar dit is een moeilijke zaak in een zeer uitdagende omgeving.

De meest acute dreiging ligt in de kustzone, waar kabels aan land komen en in het ondiepe water rond die aanlandingsplaatsen. Het beschermen van onderzeese infrastructuur moet een topprioriteit zijn. Dat vereist inzet van voldoende aanvalsonderzeeërs die in staat zijn om vijandige activiteiten in de gaten te houden en, indien nodig, af te schrikken of te verstoren.

Waakzaamheid, investeringen en realisme vormen de basis van een geloofwaardige onderzeese verdediging, zeker niet paniekzaaierij

*) John Aitken is verbonden aan Rand Europe Associates. Na een studie Taal & Literatuur in Birmingham diende hij de marine in Engeland als expert in onderzeese operaties.

**) Photo by Afshin Asif on Unsplash