*) Dit vraaggesprek met Sanne den Hartogh verscheen eerst in maart 2020 op Intermediair.nl

Hoe word je toneelspeler?

“Als klein kind volgde ik eens een toneelcursus, maar op de middelbare school probeerde ik zo min mogelijk op te vallen. Toen zeiden mijn ouders dat ik saai werd. Een man van gezelschap The Lunatics begon in het cultureel centrum in Harderwijk met een toneelvoorstelling. Heel tof, met gelijkgestemden elke vrijdagavond.

Raar idee dat ik anders nooit de toneelkant opgegaan zou zijn en nu als psycholoog zou werken. Eén mens kan in je jonge jaren het verschil maken voor je loopbaan. Ik bleef dat drie jaar doen en vertelde de decaan dat ik naar de Toneelschool wilde. “Dat kan niet”, zei ze. Ik probeerde het gelukkig toch.

“Na mijn eindexamen werd ik eerst bij twee toneelscholen afgewezen en ik wilde niet gaan stilzitten. Psychologie had altijd mijn interesse. Na dat propedeusejaar werd ik wel aangenomen op de Toneelschool Amsterdam. Als psycholoog werken had ik ook leuk gevonden, dankbaar werk. Het zijn goede tijden voor psychologen, ha ha. Misschien is toneelspelen een goede vorm van therapie.”

Je zou in 2018 naar het gerenommeerde Schauspielhaus Bochum gaan van de grote regisseur Johan Simons. Wat kwam ertussen?

“Ik was ineens helemaal uitgeblust, totaal op. Ik kon me niet meer binden aan een nieuwe voorstelling.”

Zonde?

“Bochum was een geweldige kans om in een prachtige internationale samenstelling van talenten de volgende stap te zetten. Toch hield iets me tegen om definitief ja te zeggen. En dan vertrekt die boot zonder jou. Jammer, want op papier zag dat aanbod er fantastisch uit met een geweldige uitdaging in Duitsland waar veel meer middelen zijn voor toneel, dat er ook op een maatschappelijk voetstuk staat.”

Hoe zie je dat nu?

“Bij keuze voor werk weegt mijn intuïtie altijd het zwaarst. De eerste impuls: dit ga ik wel doen, of hier voel ik me niet goed bij. De argumenten komen later pas, als die er al zijn. Misschien was het de weerstand om in Duitsland te gaan wonen, ik weet het niet precies.”

Na 15 jaar non-stop toneelspelen nam je 1,5 jaar geleden een break. Kreeg je hulp van een psycholoog of coach?

“Toen ik stopte, wilde ik mezelf onder de loep leggen. Ik liep eerst een tijd bij een haptonoom, een lekker begin met goede gesprekken. Maar op de bank viel ik soms in slaap. Toen heb ik 15 weken groepstherapie gedaan, minder comfortabel maar wel effectief. Individuele therapeuten kun je nog foppen met mooie verhalen, maar in zo’n groep reageert men directer, praktischer ook.”

Wat leerde je?

“Dat ik te streng ben voor mezelf, de lat altijd hoog leg. En niet snel tevreden ben met mijn prestaties. Dan ga je oorzaken zoeken en methoden om daaruit te komen. Ik merkte dat ik vaak controle zoek in mijn werk. Ik ben milder voor mezelf geworden, je hoeft niet altijd op het hoogste niveau uit te komen. Maar relaxt zijn blijft wel een voortdurende oefening.”

Was je bang een burn-out te krijgen?

“Nee, ik voelde wel 15 jaar acteren in mijn hoofd. Acteren vind ik geweldig, maar je staat voortdurend in de schijnwerpers. Dat vergt veel energie. Ik ben eerder verlegen dan dat ik publieke bevestiging zoek. Ik wilde ook even uit die kleine toneelwereld stappen.”

Sanne Den Hartogh in 2025 in de hoofdrol van Willem II (Foto: Willem van Walderveen)

Ander werk overwogen om uit de dip te komen?

“Bij mijn fietsenmaker hing een bord “personeel gezocht”. Why not? Maar er kwamen steeds acteur- en andere klussen tussendoor. Ik val blijkbaar samen met podiumkunsten, daar liggen mijn talent en de meeste voldoening. Ik hoef er niet rijk van te worden, bekendheid en publiek succes raken me niet. Geluk is iets anders dan succes. Vind plezier in wat je doet! Maar als je op het podium staat, wordt hoe dan ook je ego gestreeld en wil je voor een volle zaal staan. Het kost moeite niet naast je schoenen te gaan lopen. Nu ik er een tijd uit ben, zie ik dat scherper.”

Heb je het geld ook nodig?

“Nee, dat speelt niet. Ik leef goedkoop en in dat jaar was het een uitdaging om nog goedkoper te leven. Ik wilde geen uitkering aanvragen. Dat is mijn vrijheid, dat ik met weinig werk en inkomen kan rondkomen, ik hoef niet per se keihard te werken.”

En verder?

“Ik heb me net verbonden aan het Noord-Nederlands Toneel vanaf het nieuwe kunstenplan. Nu is dat een gezelschap van acteurs en dansers na het samengaan van NNT met dansgezelschap Club Guy and Roni. Dat trekt me ontzettend.”

Krijg je dansles? Kun je zingen?

“Bij Oostpool zong ik eens, maar ik kan niet hoog. Op de Toneelschool moest mijn houding verbeteren, dus kreeg ik wat klassiek ballet. Groningen wordt spannend. Het Zwanenmeer als klassiek ballet vinden ze vervelend, dus ik ben benieuwd naar hun versie. Ik wil nieuwe uitdagingen aangaan, even niet het klassieke repertoire.”

Waar komt die afkeer vandaan, je speelde Hamlet en andere grote rollen?

“Geen afkeer, ik bezoek de klassiekers nog. Maar ik heb het genoeg gespeeld en ben bang dat het routine wordt. Bovendien zoekt Groningen actief jonger publiek. Ik heb niets tegen babyboomers, maar het is opvallend hoe die club, eenvormig in leeftijd en kleur, het toneelpubliek zo domineert. Als speler herken ik me daar minder in. Die verhouding tussen mij het klassieke publiek werd taai.”

Bij Othello zag ik – zelf een OK Boomer – met plezier een Koninklijke Schouwburg vol dertigers. Met Oostpool gingen jullie in vier heel verschillende Arnhemse wijken bewoners aanspreken, en boden ze een gratis voorstelling in tenten in die wijken. Kreeg je dat andere publiek ook?

“Promotie was zwaar, maar uiteindelijk zat de tent vol. In Schuytgraaf, de vinexwijk, was publiek enthousiasmeren het moeilijkst. Het is er al zo saai, dan krijg je een voorstelling, een bandje, wat drinken met je buurtgenoten. Blijkbaar nog steeds een drempel om van Netflix op de bank los te komen. Het wat armere Klarendal reageerde enthousiast, de andere wijken ook.”

Heb je in Groningen gesolliciteerd?

“Omdat ik een tijdje weg was uit de theaterwereld en weer terug wilde komen, moet je dat kenbaar maken. Ik had mails rondgestuurd naar collega-acteurs, regisseurs en theaterdirecteuren: “Als iemand wat heeft, ik heb weer inspiratie.” Groningen vroeg me direct om bij het gezelschap te komen.”

Amsterdam verruilen voor Groningen?

“Ik krijg er een appartementje om daar maanden te repeteren. Groningen vind ik leuk. Overzichtelijker leven dan in Amsterdam: werken, boeken lezen, hardlopen, squashen en een biertje af en toe. Arnhem vond ik ook lekker, overzichtelijk leven. In Amsterdam is meer sociale en culturele afleiding van je werk.”

Je acteert regelmatig in tv-series. Leuk werk?

“Soms wel, maar hoever moet ik gaan voor die paar honderd euro? Als laatste deed ik twee dagen Flikken Maastricht. Het script klopte niet. Toen werd er gezegd: “Zo nauw kijkt ons publiek niet.” Dan heb ik het snel gehad.”

TV-programma De Vloer Op van Human straalt plezier uit. Hoe komt dat?

“De creativiteit die je samen inzet, werkt aanstekelijk. Ik voel me heel vrij tijdens die scènes, hoef er niet over na te denken. Het komt bij ons als acteurs uit een ander reservoir. De opdrachten moeten wel wat vrijheid voor mijn fantasie laten, anders moet ik nadenken of wordt de scène voorspelbaar.”

Toneel is veel intensiever. Dus nog meer afbraakrisico, ook op het scherpst van de snede?

“Ja, uiteindelijk wel, want dat is inherent aan goed theater maken. Je zit acht weken te repeteren met dezelfde groep en gaat dan nog eens maandenlang toeren. Ik heb nog zelden meegemaakt dat alles van een leien dakje ging richting een première. Maar ook nog nooit bonje. Acteurs zijn ingesteld op die confrontaties.”

Hoe werkt toneel instuderen?

“Eerst twee weken aan tafel met de tekst en veel discussie over de personages, opbouw, toonzetting en bedoeling, zodat die je helemaal eigen is. Dan een week of drie vier in de grondverf zetten, alle scènes apart en dan volgen een paar weken voor je montage, om de boog goed te krijgen. Soms haal je het met de hakken over de sloot, of zelfs dat niet en voelt het geheel pas goed na een paar weken spelen. Dan is het stressen.”

Dan ook faalangst in de kleedkamer?

“Nee, want ik concentreer me enorm op mijn rol. Zelfs als die een dag tevoren nog is omgegooid, komt het wel goed. Maar dan spreek je daarna publiek en sijpelt voorzichtig door dat het niet goed genoeg was. Dan kun je zelf de pannen van het dak spelen, het gaat toch om het geheel.”

Je stond solo op het toneel met De Wereldverbeteraar, prettiger of niet?

“De vorm was bijzonder: 1,5 uur op het podium in het schemerdonker zonder dat mijn gezicht te zien was, enkel tekst uiten. Dan sloot ik mijn ogen en kroop in mijn eigen verbeelding. Als dat lukt, komt die verbeelding ook over bij het publiek. Het was kicken dat het elke voorstelling toch anders ging. Die intense beleving is grandioos, maar alleen spelen is zwaarder. En na afloop zit je alleen in de trein.”

Voel je altijd het publiek aan, ook met een gezelschap?

“Ja, en ik kan het niet verklaren. Het lijkt iets mystieks, je voelt het als je geen concentratie opwekt bij publiek. Als die focus er wel is en je voelt een soort van verbondenheid, dan genereert het meer energie dan het kost. De zaal reageert dan scherper, je kunt het natuurlijk ook aan de lach meten.”

Wat wil je nog bereiken?

“Nieuwe manieren van optreden verzinnen en verkennen, nieuwe taal- en theatervormen creëren. Meer eigen creativiteit ontdekken. En daarnaast eindregie, lesgeven: leuk om anderen verder te helpen met een vorm waarin ze gedijen. Terwijl je zelf buiten beeld blijft.”

CV Sanne den Hartogh (aangevuld tot 2025)

1981 - 16 juli: geboren in Harderwijk
1993 – 1999: vwo
1999 – 2000: UvA, psychologie
2000 – 2004: Toneelschool Amsterdam
2006 - 2008: NTGent
2009 – 2013: Toneelgroep Oostpool in Arnhem
2020 – heden NITE in Groningen
2025: Hoofdrol in Willem II in het Bostheater

30 toneelrollen, waaronder: Hamlet, Wachten op Godot, Van Waveren, De Misantroop, De Wereldverbeteraar 2022 Nominatie Louis D'Or voor The Underground van NITE

Films: Sextet, De Storm, Julia”s Hart, The Matchmaker.

TV: Baantjer (2003), Stellenbosch (2007), Sextet (2007), Bellicher: Cel (2012), A”dam – e.v.a. II (Rol: Timo Bokkema), De Vloer Op